―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

Kalit so„zlar – Tabiat, modda, agregat, gaz, suyuq, qattiq, jism, sistema, jins, 
xossa, faza, termodinamika, bug‗, suv, havo. 
 
Ma‘lumki, tabiatda moddalar uch xil agregat holatda: gazsimon, suyuq va 
qattiq holatda uchraydi. Shu bilan birga bir xil tashqi sharoitlarda modda bir vaqtda 
tnili holatlarda, masalan, suyuq va gazsimon holatlarda bo‘lishi mumkin. Boshqacha 
aytganda, modda turli fazalarda bo'lishi murnkin. 
Sistemaning bir jinsli va xossalari bir xil bo'lgan qismlari termodinamikida fa:a 
deb ataladi. Masalan, yopiq idishdagi suv va lining ustida havo bilan bug' aralashmasi 
ikki fazadan iborat sistemani hosil qiladi.[1] Agar suvga bir necha bo'lak muz 
tashlansa, uch fazali sistema hosil bo'ladi. Ma‘lum sharoitlarda ayni bir moddaning 
turli xil fazalari bir-biriga tegib turgan holda dinamik muvozanatda bo'la oladi, bunda 
bir fazadagi modda miqdori ikkinchi fazadagisining hisobiga ortmaydi. 
Moddaning bir fazadan boshqa fazaga o ‗tishi fazaviy o'tishi yoki fazaviy 
aylanish dcviladi. Birinchi va ikkinchi tur fazaviy o'tishlar bo'ladi.[2] Birinchi tur 
fazaviy o'tishda biror miqdor issiqlik yutiladi yoki ajralib chiqadi. Bu issiqlikni 
yashirin issiqlik yoki o'tish issiqligi deyiladi. Birinchi tur fazaviy o'tishda sistemaning 
fizik xaraktenstikalari uzluksiz o'zgaradi. Bug'lanish, erish, sublimatsiya kabi 
jarayonlar birinchi tur fazaviy o'tishga kiradi, ikkinchi tur fazaviy o'tishda yashirin 
issiqlik bo'lmaydi. 
Bunday o'tishda sistemaning ba‘zi fizik xossalari sakrab o'zgaradi. Ikkinchi tur 
fazaviy o'tishga, masalan, kristaliarning bir modifikatsiyadan boshqa modifikalsivaga 
o'lishi 
(grafit—olmos), 
fcrrom 
agnitlarning 
Kyuri 
nuqtasida 
diamagnitga o'tishi, suyuq gciiy-I ning suyuq gcliy-Ii ga o'tishi kiradi.[3] 
Suyuqlikning bug'lanishini ko'rib chiqaylik. Bug‘lanishda suyuqlikdan katta 
tczlikka ega bo'lgan molekulalar chiqib ketadi, natijada qolgan molekulalarning 
energiyasi 
kamayadi 
va 
suyuqlik 
soviydi. 
Bug'lanavotgan 
suyuqlikning 

---