Qattiq jismlarning mexanik xossalari. Moddalarning issiqlikdan kengayishi

Elastiklik chegarasi σ_e deb σ ning deformatsiya va unga qo`yilgan kuch orasidagi proportsionallik saqlanadigan chegaradagi qiymatiga,ya’ni Go`k qonuni bajariladigan chegaradagi qiymatiga aytiladi.

Endi cho`zilish diagrammasi deb nom olgan kuchlanganlik σ va nisbiy deformatsiya orasidagi bog’lanishni ko`raylik.

 Guk qonuni bajariladigan OA qismga elastik deformatsiya mos keladi, σ_e- elastiklik chegarasi. U materiallarning turiga bog’liq bo`lib po`lat uchun 5 ⁸Pa, mis uchun esa 1,2 ⁸ Pa ni tashkil etadi.ABCD qismga plastik deformatsiya mos keladi. AB qismda qattiq jismning oqishi vujudga keladi, ya’ni nisbiy deformatsiya mexanik kuchlanishga nisbatan tezroq o`sadi. VS qismda esa mexanik kuchlanish o`zgarmay qoladi, nisbiy deformatsiya esa ortadi. Oqish chegarasi –qismga mos keladi.D nuqta mahkamlik chegarasi ga mos keladi. Po`lat uchun u 7,85 10⁸Pa ga, mis uchun esa 2,45 Pa ga teng.

  Moddaning plastikligi Juda ko`p moddalarning plastikligi ularning elastiklik chegarasidan juda katta bo`ladi. Bunday moddalarga qayishqoq moddalar deyiladi. Ular ham elastik, ham plastik deformatsiyaga ega bo`ladi. Bundaylarga mis, ruh, temir va boshqalar misol bo`ladi.

Mum,loy,plastilin kabi elastik deformatsiya sohasi mavjud bo`lmagan moddalarga esa plastiklar deyiladi.

Mahsulotning sinishga qarshilik qilish qobiliyati nafaqat moddaning sifatiga, balki mahsulotning shakliga va ko`rinishiga ham bog’liq bo`ladi. Masalan tayoqchani cho`zishdan ko`ra bir tomonlama siqish yordamida tezroq sindirish mumkin.