“Махсус фанларни ўқитиш методикаси”фанидан тақдимот материаллари

бўлади. Шунинг учун бетон ва темирбетон буюмлар лойиҳалаштирилаѐтганда

бетон чўкишининг таъсирини ҳисобга олиш лозим.

Бетоннинг чўкиши унинг таркиби, ишлатилган материалларнинг

хусусиятига боғлиқ бўлади. Цемент билан сув миқдори ошиб кэтганда, юқори

алюминатли цемент, майда заррали ва ғовакли тўлдирувчилар ишлатилганда

бетоннинг чўкиши ошиб кетади. Бетоннинг тез қуриши уни тез ва нотекс

чўктиради (материал юзасининг чўкиши кўпроқ бўлади) ва бетонда дарз пайдо

бўлиши мумкин.

Бетон чўкишини унинг таркиби билан боғловчи бир қанча фикрлар

таклиф этилган. Бироқ амалда чўкиш ҳисоблашдагидан анча фарқ қилиши

мумкин. Сабаби, ҳисобга олиш қийин бўлган омилларнинг таъсири кўп бўлади

Юк тушганда бетон деформацияси унинг таркиби, таркибидаги

• Юк тушганда бетон деформацияси унинг таркиби, таркибидаги
• материалларнинг хусусияти ва кучланиш ҳолатининг турига боғлиқ бўлади.
• Бетонни сиқилиш диаграммаси ѐй шаклида бўлади ва кучланиш ортиши билан
• эгрилик ҳам ортиб боради (2.-расм).
• Бетон мустаҳкамлиги ортиши билан унинг деформацияси ва эгрилик
• диаграммаси - камаяди. Мустаҳкамлиги паст бўлган бетонларда сиқилиш
• хатто диаграммасини пасаювчи шахобчаси бўлади. Бироқ бу жойда
• материалнинг яхлитлиги бузилиб микроскопик дарзлар пайдо бўлади ва баъзи жойлар ажралиб кетади. Темирбетон кострукцияларда арматура бетон алоҳида
• қисмларини бир бутун қилиб бирлаштириб туради ва конструкция ҳисоб
• ишларининг алоҳида ҳолатлари учун бетонинг сиқилиш диаграммаси пасаювчи
• шахобчасини ҳисобга олиш зарур.

Юк таъсирида конструкцияларни ҳисоблаш уларнинг ҳолатини баҳолаш

• Юк таъсирида конструкцияларни ҳисоблаш уларнинг ҳолатини баҳолаш
• бетоннинг бузилиши бошланадиган чегаравий деформация айниқса
• аҳамиятлидир. Тажрибаларда олинган маълумотларга кўра бетоннинг
• чегаравий сиқилувчанлиги 0,0015-0,003 атрофида ўзгариб, бетон мустаҳкамлиги ошганда кўтарилиб боради.
• Бетоннинг чегаравий сиқилувчанлиги шунингдек деформативлиги кўпроқ бўлган компонентлар
• ишлатиш ва уларнинг тишлашишини етарли бўлишини таъминлаш йўли билан
• ҳам ошириш мумкин. Бетоннинг силжувчанлиги деб узоқ муддат давом этган юк таъсирида
• унинг деформацияланиши тушунилади. Силжувчанликнинг физик табиати ҳали
• етарли даражада аниқланмаган.
• Бироқ кўпчилик татқиқотчилар
• силжувчанликни пластик деформацияси
• цемент тошининг пластик хусусиятлари ва бетон асосий таркибининг ўзгариши билан боғлиқ деб
• тушунтиришади. Силжувчанлик натижасидаги деформация юк тушганнинг
• биринчи даврида кўпроқ кузатилиб сўнг аста-секин камайиб боради. Лекин,
• баъзан уни бир йилдан ошиқ ѐшдаги бетонда ҳам кўриш мумкин.