G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

 
Savol va topshiriqlar: 
1. Xalqaro ta‘lim  makoni nima? 
2.  Jahon  mamlakatlarida  ta‘lim  sohasidagi  muammolarning  yuzaga  kelishiga 
qanday omillar  ta‘sir ko‘rsatadi? 
3. Globallashuv  jarayoni  qanday salbiy oqibatlarni  keltirib  chiqaradi? 
4. XX-XXI  asrlarda xorijda xalqaro ta‘lim  xususiyatlarini  tahlil  qiling. 
 
XXI  BOB.    TA’LIM  SOHASINI  ISLOH  QILISHDA  XALQARO 
TAJRIBALARNING  AHAMIYATI 
 
11.1. Ta’lim sohasini isloh qilish yo’nalishlari 
 

---

 
139 
Ta‘limni  isloh  qilishning  muhim  yo‘nalishlaridan  biri,  uning  tarkibini  qayta 
qurishdir.  Dunyo  mamlakatlarida  an‘anaviy  boshlang‘ich  ta‘lim  ommaviy    bo‘lib, 
u  ishlab  chiqarishni  bilimli  (savodli)  ishchi  kuchi  bilan  ta‘minlashda  muhim 
ahamiyat  kasb  etadi.  XX  asrning  60-70-yillarda  yuz  bergan,  demokratiyalashtirish 
to‘lqini  dunyo  mamlakatlarida  o‘rta  ta‘limni  kengaytirish,  shuningdek,  oliy 
ta‘limni  rivojlantirishga  yo‘l ochib berdi.  
Iqtisodiy  gullab-yashnashning  asosi  bo‘lgan  ta‘limni  saqlab  qolish  va  uning 
sifatini  oshirish  ehtiyoji  ko‘plab  davlatlarda  ta‘limni  standartlashtirish 
muammolarini  kun tartibiga  qo‘ydi. 
Shu  o‘rinda  tadqiqotchilar  B.S.Gershunskiy  va  V.M.Berezovskiylarning 
quyidagi  fikrlarini  keltirib  o‘tish  joiz:  -  ― Standartlashtirish  bu  istalgan  jabhada 
biron  narsani  maqsad  qilish  va  natijasini  baholash  bosqichlari  bilan  birga 
o‘tkaziladigan  muolajadir‖
1
. 
AQSH ta‘lim  Departamentining  ko‘rsatmasiga binoan:  
‖Standartlar  bu  shunga  qaratilganki,  ya‘ni  undagi  ishtirokchilar  bilishi  va 
qila  bilishi  lozim‖.
2
 
Standartlashtirish  birinchi,  asosiy  muammo  sifatida  asosan  markazdan 
boshqarilmaydigan,  ya‘ni  AQSH,  Buyuk  Britaniya  singari  davlatlarda,  ko‘proq 
yagona  umummilliy  talablarga  ehtiyoj  mavjud  bo‘lgan  davlatlarda  paydo  bo‘la 
boshlagan. 
Bu ko‘proq Sobiq Ittifoq tasarrufidagi respublikalarga  taalluqlidir.    
AQSH  da  esa,  islohot  maqola,  ma‘ruzalarda:  ‖Millat  xavf  ostida:  maktabni 
isloh  qilish  zarur‖  (1983yil),  ‖XXI  asr  uchun  ta‘lim‖  (1983  yil)  kabi  ilmiy 
maqolalarda  o‘z  aksini  topgan.  Ularda  amerikalik  o‘quvchi  va  talabalarga 
ta‘limning  yuqori bosqichlaridagi  bilim  berishning  sayozligi  tanqid qilindi. 
80-yillarning  oxirlarida  esa,  qator,  ya‘ni  maqsadi  ta‘limni  yaxshilashga 
qaratilgan  qonun  aktlari  qabul  qilingan.  ‖Amerika–2000:  ta‘lim  istiqboli‖  (1991) 
deb  nomlangan  hujjatda  ta‘kidlanishicha,  2000  yil  amerikalik  o‘quvchilar 
o‘zlarining  boshqa  mamlakatlardagi  tengdoshlaridan  matematika  va  tabiiy  fanlarni 
egallashda  yuqori ko‘rsatkichga erishishi  ta‘kidlangan  edi. 
1991  yilda  AQSH  ta‘lim  standartlari  va  test  usulidagi  ta‘limning  davlat 
standartlarini  rivojlanishi  bo‘yicha  Milliy  Kengash  tuzildi.  Kengash  tomonidan 
komissiya  tuzilib,  uning  ishtirokida  matematika,  ingliz  tili,  tabiiy  fanlar,  tarix, 
geografiya,  fuqarolikka  kirish,  san‘at  singari  fanlardan  ta‘lim  standartlari  yaratildi. 
1993  yil  ta‘lim  standartlarini  matematika  yo‘nalishida  ishlab  chiqish  yakunlandi. 
Qolgan standartlarni  ishlab chiqish 1994-95 o‘quv yilida  tugatilishi  lozim  edi.   
AQSHda  shtatlardagi  va  maktab  okruglaridagi  avtonomiyaning  yuqori 
bosqichi umummilliy  ta‘lim  standartlarining  yaratilishida  asosiy muammo bo‘lgan. 
Shundan  so‘ng,  ta‘lim  Departamenti  standartlarning  majburiy  emasligi 
to‘g‘risida qaror qabul qildi.  
Angliya  esa  ta‘lim  standartlarini  yaratishda  boshqa  yo‘ldan  bordi. 
Markazlashmagan  ta‘lim,  ya‘ni  bunda  maktablar  katta  mustaqillikdan