Fyodor Dostoyevskiy

 

https://telegram.me/e_kutubxona

 

25 

kutgan  bo‘lsam  o‘sha  yuz  berdi.  Bilmadim,  tushunarli  qilib 

so‘zlayapmanmi? 

Bo‘lgan  voqea  mana  bunday:  eshik  ortida  turib,  ularning  suhbatiga  bir 

soat  quloq  tutdim,  bir  soat  mobaynida  olijanob  yuksak  his-tuyg‘u  egasi 

bo‘lgan  ayolning  oqsuyak  mazhabidan  chiqqan  buzuq,  qalbi  nopok, 

berahm hayvon bilan olishuviga guvoh bo‘ldim. Bu ma’suma, bu kamgap, 

bu  sodda  juvon  shuncha  gapni  qayerdan  biladi,  deb  hayratga  tushdim. 

Oqsuyaklarning sevimli komediyalarini to‘quvchi zukko muallif ham buzuq 

ishlarga  himmat  kamarini  bog‘lovchilarga  nisbatan  oliy  nafrat  va  do‘lvor 

kulgu  uyg‘otuvchi  bunday  masxarali  sahnani  o‘ylab  topolmagan  bo‘lardi. 

Uning  gaplarida,  so‘zlarida  qanchalar  shukuh,  tezkor  javoblarida 

qanchalar  o‘tkirlik,  mulohazalarida  qanchalar  haqiqat,  ayni  choqda 

qizlarga  xos  soddalik  bor  edi!  Mal’un  Yefimovchining  sevgi  izhoriga, 

qiliqlariga,  gaplariga  javoban  ko‘zlariga  qarab  mazax  qilib  kulardi. 

Muddaoga  osonlik  bilan,  bir  xurujdayoq  erishish  niyatida  kelgan 

Yefimovich  uning  qarshilik  qilishini  kutmagan  ekan,  darrov  cho‘kdi.  Men 

dastlab  uning  hatti-harakatini  “Buzuq,  ammo  oqila  mavjudotning  narxini 

oshirish  maqsadidagi  noz-firog‘i”,  deb  oddiy  noz-karashmaga  yo‘yishim 

mumkin  edi.  O,  yo‘q,  haqiqat  quyosh  yanglig‘  porlab,  shubhalarga  o‘rin 

bermadi.  Menga  nisbatan  bo‘lgan  g‘ayritabiiy  va  shiddatli  nafrati  tufayli, 

tajribasiz bu juvon mana shunday uchrashuvga jur’at qilishi mumkin edi, 

ammo  erkakning  pinhona  muddaosi  suv  yuzasiga  qalqib  chiqqach,  uning 

ko‘zi  ochildi.  Bu  mavjudot  qanday  qilib  bo‘lmasin  meni  haqoratlash 

qasdida  betoqat  to‘lg‘onib,  hatto  bu  balchiqdan  ham  hazar  qilmadi, 

ammo betartiblikka chidam berolmadi. Aynan uni, ko‘krak sutiday pokiza, 

bokira,  oliy  maqsadi  bor  juvonni  Yefimovich  yoki  unga  o‘xshash  biror 

boshqa  oqsuyak  maxluq  yo‘ldan  ozdira  olarmidi?  Aksincha,  u  faqat 

masxara  bo‘ldi.  Xotinimning  qalbida  bor  haqiqat  uyg‘ondi  va  g‘azab 

yuragidagi  achchiq  istehzoni  yuzaga  chiqardi.  Qaytaraman,  bu 

masxaraboz  oxir-oqibat  butunlay  cho‘kdi,  tumtayib  oldi,  savollarga  ham 

behush  javob  qaytara  boshladi,  hatto  tubanlik  bilan  o‘ch  olish  qasdida 

xotinimni  haqorat  qilib  qo‘ymasin,  degan  qo‘rquv  badanimga  tarqadi. 

---