Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

O’PKADA GAZLAR ALMASHINUVI
Nafasga olinadigan atmosfera havosi alveolalarga bosim gradiyenti bo’yicha
burun bo’shlig’i, halqum, kekirdak, bronxlar, bronnxiolalar orqali konveksiya

---

yo’li bbilan harakat qiladi. Odam o’pkasida bronxlar kekirdakdan alveolalarga
yetguncha 23 marta bo’linadi. Natijada ular ko’ndalang kesimining yuzasi 4500
marta ko’payadi. Havoning bronxlarda harakat qilish tezligi shunga yarasha juda
sekinlashadi. Bronxlarning oxiri bo’lmish bronxial yo’llarda havoning
konveksiya tufayli harakat qilish tezligi juda sekinlashadi. Ana shu bronxial
yo’llarda havoning konveksiya tufayli harakat qilishga gazlarning diffuziyali
harakati qo’shiladi: kislorod aalveolalar tomon, karbonat angidrid esa
alveolalardan tashqariga diffuziyalanib harakat qiladi.
Ochiq joydagi atmosfera havosining gazlar tarkibi quyidagicha: kislorod –
20,94%, karbonat angidrid – 0,03% va azot – 79,03%. Nafasdan chiqqan havoda
16,3% kislorod, 4,% karbonat angidrid va 79,7% azot bo’ladi. Nafasdan chiqqan
havo tarkibi ancha o’zgaruvchan bo’lib, organizm faolligining ortishi unda
kislorod miqdori kamayishiga va karbonat angidrid miqdori ko’payishiga olib
keladi. Alveolyar ventilyatsiya alveolyar havoning gaz tarkibi barqarorligini
saqlashga qaratilgan. Alveolyar havo o’ziga xos ichki atmosfera vazifasini
bajaradi. Uning tarkibida 14,4% kislorod, 5,6% karbonat angidrid va 80% azot
bor.
Nafasdan chiqqan havo alveolyar havodan kislorod ko’pligi va karbonat
angidrid kamligi bilan farq qiladi. Buning sababi sguki, nafasdan chiqqan havo
alveolyar havo va zararli bo’shliqdagi havoning aralashmasi. Karbonat
angidridga boy, kislorodning anchagina qismini yo’qotgan alveolyar havo gaz
tarkibi atmosfera havosidan farq qilmaydigan zararli bo’shliq havosi bilan
aralashib, nafasdan chiqqan havoni hosil qiladi.