Масалалар ечиш учун услубий к¢рсатмалар Клапейрон-Менделеев œонунининг ¯олат тенгламаси газ ¯олатини аниœловчи бешта–PVTm физик катталикларни ¢заро боšлайди ва улардан т¢рттаси берилган б¢лса бешинчисини аниœлашга имкон беради Масалани ечишда, идеал газларнинг ¯олат тенгламаси PV= дан фойдаланишда шуни эътиборда тутиш керакки газнинг ¯олати унинг массаси m билан эмас балки моллар сони = билан белгиланади Газлар аралашмаси к¢рила¸тганда бу айниœса му¯имдир Бу ¯олда аралашманинг т¢лиœ босими умумий моллар миœдори билан аниœланади:
Термодинамика масалаларини ечишда энг аввало жара¸ннинг ¯усусияти аниœланиши лозим Изохорик ва изобарик жара¸нларни ажратиб олиш айтарли œийин эмас ›олган ¯олларда шуни эсда тутиш керакки изотермик жара¸н юз бериши учун газ билан унинг атрофидаги му¯ит орасида иссиœлик алмашиниши б¢лиши шарт яъни жара¸н жуда секин ¢тиши лозим Аксинча адиабатик жара¸н юз бериши учун газ ва унинг атрофидаги му¯ит орасидаги иссиœлик алмашиниши умуман б¢лмаслиги керак бу эса жара¸н жуда тез ¢тсагина б¢лиши мумкин Шуни эсда тутиш керакки ички энергиянинг ¢згариши газнинг бошланšич ва охирги ¯олати билан аниœланади иссиœлик миœдори ва иш эса газнинг бир ¯олатдан бошœа ¯олатга œайси усул билан ¢тишига боšлиœдир Ÿисоблашларда ишлатиладиган ¯амма формулалар тизимнинг бир ¯олатдан бошœа ¯олатга ¢тиш жара¸нига-квази-статистик жара¸н деб œарашга асослангандир Иссиœлик сиšимларини ¯исоблашда жадваллардан фойдаланиш мумкин ¸ки иссиœлик сиšимларини эркинлик даражалари орœали ифодалаш мумкин ва шуни эътиборга олиш керакки иссиœлик сиšимларнинг классик назариясида иссиœлик сиšими газнинг тури билан эмас балки унинг молекуласидаги атомлар сони билан аниœланади
1-масала Ÿавони масса жи¯атдан бир б¢лак кислороддан ва уч б¢лак азотдан ташкил топган деб ¯исоблаб унинг моляр массаси топилсин
Ечими Аралашма массаси m килограммларда ифодаланган б¢либ сон жи¯атидан молекуляр массага тенгдир ва аралашманинг моляр массаси ар ни ифодалайди Ÿавони идеал газ деб œараб идеал газ ¯олатининг тенгламасидан фойдаланамиз:
PV= RT (1)
Масалани ечиш учун V ¯ажмда жойлашган газ компонентларини ало¯ида-ало¯ида œараб чиœиб улар учун ¯олат тенгламасини ¸замиз:
P1V= RT (2)
P2V= RT, (3)
бу ерда P1 ва P2 -¯ар бир компонентанинг парциал босимидир
Аралашма учун Дальтон œонуни ¢ринлидир
P=P1+P2 (4)
(2) ва (3) ларни ¯адма-¯ад œ¢шиб ва (4)ни эътиборга олиб œуйидагини ¯осил œиламиз
PV=( )RT (5)
ва (5) ларни солиштириб ¯амда аралашма массаси m= m1+m2эканлигини билган
¯олда œуйидагини ¯осил œиламиз:
бундан ар=
Катталикларнинг сон œийматларини СИ бирликларда œ¢ямиз:
1=0032 кг/моль; 2=0028 кг/моль ; m2=3m1 ар= кг/моль
2-масала Азот ¢згармас P=100 кПа босимда œиздирилмоœда Азотнинг ¯ажми V=15 м3 га ¢згаради Аниœлансин:
1 Кенгайишидаги иш;
2 Газга берилган иссиœлик миœдори :
3 Газ ички энергиясининг ¢згариши