Фанидан маърузалар тўплами



Download 274,22 Kb.
bet9/40
Sana21.02.2022
Hajmi274,22 Kb.
#461357
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   40
Bog'liq
urology

Юкстагломеруляр комплекс. Кон олиб келувчи артериоланинг коптокчага кирадиган жойидаги девори калин тортган, бу жой миоэпителий хужайраларидан тузилган булиб, юкстагломеруляр (копточка олди) комплекси деб аталади. Бу комплекс хужайралари ички секреция функциясини утайди: буйракдан кон утиши камайганда ренин ишлаб чикаради, бу модда артериал босим микдорини бошкаришда катнашади, электролитларнинг нормал балансини саклаб туришда хам рениннинг ахамияти булса керак.
Коптокчалардаги фильтрация. 1844 йилдаёк К. Людвиг уз тадкикотларига асосланиб, сийдик хосил булиш процесси коптокчаларнинг капиллярлари девори оркали руй берадиган фильтрациядан ва каналчалардан руй берадиган реабсорбция (яъни кайта сурилиш) дан иборат деб фараз килган. А. Кешни бу тахминни ривожлантириб, хосил булишининг фильтрация-реабсорбция, секреция назариясини таърифлаб берган. Бу назарияни хозирги тасаввурларга асос булди ва куп экспериментларда тасдикланди.
Хозирги назарияга кура, коптокча капиллярлари оркали утадиган кон плазмасидан Шумлянский-Боумен капсуласига сув ва плазмада эриган барча моддалар (юкори молекулали бирикмалардан ташкари) фильтрланиб утади. Коптокчалардаги фильтрация эндотелийдаги тешиклар, базал мембрана ва капсуланинг ички деворидаги эпителий хужайралари орасидаги ёриклар оркали руёбга чикади. Бу фильтр диаметри тахминан 100 ангстремгача булган молекулаларни утказади. Молекуляр огирлиги 70 мингдан ортик булган каттагина зарралар бу фильтрдан утмайди. Шунинг учун глобулинлар (молекуляр огирлиги 160 мингдан ортик), ёки казеин (молекуляр огирлиги 100 000 ортик) каби юкори молекулали оксиллар фильтратга утмайди. Молекуляр огирлиги унча катта булмаган баъзи ёт оксиллар (тухум оксили, желатина ва бошкалар) буйрак фильтридан утиб, сийдик билан чикиб кетади. Кон плазмасининг альбуминлари (молекуляр огирлиги карийб 70 000) фильтратга жуда оз (плазмадаги микдорининг 1/100 кисмидан камроги) утади.
Томирлар ичида гемолиз руй берганда, яъни эритроцитлар парчаланиб, гемоглобин молекулалари (молекула огирлиги 68 000) плазмага чикканда унинг 5 проценти фильтратга утади. Анорганик тузлар ва кичик молекулали органик бирикмалар (мочевина, сийдик кислотаси, глюкоза, аминокислоталар ва бошкалар) коптокча фильтридан бемалол утиб, Шумлянский-Боумен капсуласига киради.
Буни А.Н. Ричардс авваллига бакалар, сунг сут эмизувчи хайвонлар – денгиз чучкачалари ва каламушлар устида микрофизиологик экспериментлар утказиб бевосита исбот этган. Уткир тажрибада хайвоннинг буйрагини очиб, унинг юзарокда ётган ва микроскоп оркали кузатиш мумкин булган бирор капсуласига ингичка микропипетка киритилган. Бу капсуладан бошланувчи каналча суюклик утмайдиган килиб кисиб куйилган. Шу йул билан микропипетка оркали етарли микдорда фильтрат олиб, унинг таркибини текшириш мумкин булган. Натижада коптокча фильтратида, бошкача айтганда, бирламчи сийдикда, анорганик ва органик моддаларнинг микдори уларнинг кон плазмасидаги микдорига тенг эканлиги аникланган.
Хосил булаётган бирламчи сийдикнинг микдори жуда куп булиб, бир суткада 150-180 л гача етади. Буйракларнинг кон билан яхши таъминланиши, коптокча капиллярларининг махсус тузилганлиги ва фильтрацион юзасининг катта эканлиги ва улардаги кон босими юкори эканлиги туфайли фильтрация хажми шундай катта булади. Буни куйидаги маълумотлар билан курсатайлик. Бир суткада буйраклардан 1700 л кон утади ва, шу тарика, коптокча капиллярлари оркали утадиган хар 6-10 л кондан карийб 1 л фильтрат хосил булади. Коптокча капиллярлари деворининг фильтрлайдиган умумий юзаси тахминан 1,5-2 м2 ни ташкил килади, яъни гавданинг умумий юзасига тенг. Коптокча капиллярларидаги кон босими карийб 70 мм Hg. Кон босимининг бундай нисбатан юкори эканига сабаб шуки, буйрак артериялари бевосита корин аортасидан бошланади ва улардан коптокчаларгача булгани йул нисбатан калтадир.
Кон олиб кетувчи артериянинг кон келтирувчи артерияга нисбатан деярли икки хисса торлиги хам коптокча капиллярларидаги кон босимининг нисбатан баланд булишига ва сийдик фильтрациясига ёрдам беради.
Сийдик хосил булишида кон босими микдорининг ахамияти борлиги утган асрнинг урталарида К. Людвиг лабораториясида курсатиб берилган. Бу ерда итдан кон чикариш йули билан кон босими пасайтирилса, киркиб куйилган сийдик йули (уретер) га сукилган канюлядан сийдик кам чикиши ёки сира чикмай куйиши аникланган.
Бирок, коптокчадаги фильтрация кон босимининг микдорига боглик булиш билангина колмай, суюклиги томирларда ушлаб турувчи плазманинг онкотик босимига ва капсула билан каналчаларни тулдирадиган суюкликнинг гидравлик босимига хам боглик. Коптокча капиллярларидаги кон босими фильтровчи кучдир. Кон плазмасининг онкотик босими ва капсуладаги сийдик босими эса фильтрацияга каршилик курсатувчи кучлардир. Шу сабабдан, коптокча капиллярларидаги кон босими карши таъсир этувчи бу икки кучнинг йигиндисидан ортик булгандагина фильтрация руй беради. Кон плазмасининг онкотик босими тахминан 30 мм, капсула ва каналчаларни тулдирадиган фильтрат босими эса карийб 20 мм Hg. Шундай килиб, коптокчада фильтрацияни таъминловчи босим урта хисоб билан 70 мм – (30+20 мм) = 20 мм Hg.
Людвиг тажрибаларида буйрак артерияларидаги кон босими фильтрацион босимни таъминловчи даражада пастга туширилганда сийдик чикмай куйганлигининг сабаби юкорида келтирилган маълумотлардан равшан куриниб турибди.
Буйрак ичидаги босим сунъий ул билан 30-40 мм Hg гача кутарилганда сийдик чикмай куйганини курсатиб берган А.О. Устимович тажрибаларининг натижалари хам тушунарли.
Фильтрат таркибини белгиловчи факторлар:

  1. Кон плазмасининг таркиби.

  2. Фильтрловчи мембранани утказувчанлиги.

  3. Заррачалар улчами.

  4. Заррачаларнинг электр заряди.

Фильтрат хажмини белгиловчи факторлар:

  1. Фильтрловчи мембранани утказувчанлиги.

  2. Фильтрловчи мембранани юзаси.

  3. Фильтрацион босим.


Download 274,22 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish