•d a V r n a s h r iy o t I t o s h k e n t

Shahar transport!

Birinchi dvigatel  ixtiro etilgunga qadar jam oat transportining aso- 

siy  turi  dilijans  bo'lib,  u  to 'rtta   ot  qo'shilgan  ko‘p  oYindiqli  kareta 

koYinishida  bo'lgan.  Burilishi  qiyin  bo'lgan  dilijans  shaharning  tor 

ko'chalarida qiyinchilik bilan  burilib olar edi.  Shuning  uchun dilijans- 

lar asosan  shaharlararo  katta  yo'llarda  qatnovga  qo'yilgan.  Shahar 

ichida yuradigan dilijanslar kichikroq hajmda bo'lib,  ularning haraka- 

ti,  faqatgina  ikkita  ot  bilan  amalga  oshirilgan.  London  shahrida  esa 

omnibus deb atalgan, bu so'zning ma’nosi «hamma uchun kareta».

Kaltagina omnibusga 

yo'lovchilarni 

ko'proq 

sig'dirish 

maqsadida  London  shahri  huku- 

mati  uning  ustiga  ikkinchi  qavatni 

o'rnatishga  qaror  qildi  va  shu  tari- 

qa  birinchi  dabldeker (ingliz  tilida 

«dabl» so'zi -  ikkinchi,  «dek» so'zi  -  

paluba degan m a’noni anglatadi.

XIX  asr  oxiri  va  XX  asr 

boshlarida  ichki  yonuv  dvi- 

gatelining 

paydo 

bo'lishi 

bilan  otlardan  voz  kechil- 

di.  O'tgan  asrning  birinchi 

o'n  yilligida  Angliya,  Fran- 

siya  va  Germaniyada  kat­

ta  hajmli,  ko'p  miqdordagi 

yo'lovchilarga  mo'ljallangan

■w 

ж;яя1» 

£ ! m

Sayyohlar avtobusi -  

g'ildiraklar o'rnatilgan uy

---

Trolleybus -  qulay va ekologik toza shahar transport!

motorli ekipajlar, ya’ni birinchi avtobuslar paydo bo'ldi. Inglizlar an’a- 

naga  ko'ra omnibuslar  kabi  avtobuslarni  ham  ikki  qavatli  qilib  yara- 

tishdi.  Bunday  avtobuslar  qiyin  burilishlarda  ag'darilib  ketmasligi 

uchun uning tagiga ikki tonnali plitalar o'rnatilgan.

Shaharlarda  iqtisodiy  samarador  va  havoni  zaharlamaydigan 

tramvaylar  paydo  bo'lganidan  so'ng,  mutaxassislar qanday qilib av- 

tobusga elektr dvigatelini o'rnatish mumkinligi ustida bosh qotirdilar. 

O'z-o'zidan  shunday xulosa kelib chiqdiki, tramvay ixtirochilari qan­

day usulni  qo'llagan  bo'lsalar,  bunda ham xuddi  shu  usuldan foyda- 

lanish  mumkin.  Ya’ni  elektrli  avtobus  yuradigan  yo'l  tepasidan 

kontaktli  tok  manbayini  o'tkazish  zaruriyati  paydo  bo'ldi.  Birinchi 

trolleybusni 

1882-yilda  ixtirochi  Verner  Simens  Germaniya 

ko'chalariga  chiqardi.  O'sha  davrlarda  trolleybus  tepasidagi  simlar 

ustida  tokni  qabul  qiluvchi  aravachalar  g'ildirab  yurgan  (bu  arava- 

chaning  nomi  ingliz tilida  «trolley»  bo'lgani  sababli,  ushbu  transport 

turining  nomi  trolleybus  deb  atalgan).  Aravachadan  chiqqan  sim 

elektr  motoriga  ulangan.  Keyinchalik  esa  trolleybuslarning  tepasi- 

ga  baliq  ovlaydigan  qarm oqqa  o'xshash  ikkita  pantograf  o'rnatildi. 

Tramvaylarda  yuqoridan  bitta  sim  o'tadi,  ikkinchi  simning  vazifasini 

esa relslar bajaradi. Trolleybuslarga relsning aslo keragi yo'q.

---