Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

11.
 
Hacı Muin (1883-1942) 
Asıl adı Hacı Muin ibn Şukrulla olan Muin, 19 Mart 1883’te Semerkant’ta dünyaya 
gelmiştir. Annesini ve babasını küçük yaşlarda kaybeden Muin’e dedesi Mirsaid 
Muhammed Şerif baktı. Eski usul bir okulda eğitim aldı. Arapçayı gittiği medrese de Seid 
Ahmed Vasli’den öğrendi. Arapçanın yanında iyi derecede Farsça, Azerbaycan Türkçesi 
ve Rusça da bilmekteydi (Kasımov, 2009: 303-304).
Hacı Muin 1901 yılında öğretmenlik yapmaya başlamıştır. 1903 ‘de Behbudi’nin 
çıkarmış olduğu “Semerkant” gazetesinde ve “Ayna” dergisinde çalışmaya başlamış ve 
burada dönemin etkili isimlerinden olan Behbudi, Sıddıki Aczi ve Şekuri gibi ceditçilerin 
fikirlerinden etkilenmiştir. Muin, 1903 yılında mahallesinde bir “usul-i cedit” okulu 
açmıştır. 1908 yılında ise kendi açtığı okul için yine kendisi “Rahname-i Savad” isimli 
bir alfabe kitabe yayımlamıştır. Hacı Muin 1914 yılında “Terbiyat” adını verdiği usul-i 
cedit okulunu kendi evinde açmıştır (Kasımov, 2009: 304).

---

31 
“Güldeste-i Edebiyat” adlı şiir kitabı 1914 yılında neşredildi. “Toy” piyesini 
Nusretulla Kudretulla ile birlikte yazdı. 1916 yılına gelindiğinde peş peşe “Eski Mektep-
Yeni Mektep”, “Mazlume Hatun” ve “Köknarı” adlı oyunlarını kaleme aldı ve kısa bir 
süre içinde bu oyunlar Türkistan’ın çeşitli şehirlerinde sergilendi. Matbuatla ilgilenmeye 
de devam eden Muin, Abdurrauf Fıtrat ile birlikte “Hürriyet” gazetesinde çalıştı. 1918’de 
“Mehnetkeşler Tavuşi” adlı gazetede sorumlu muharrirlik yaptı. Hacı Muin’in çabaları 
ve gayreti ile 1920 yılında bu gazeteye ek olarak “Tayak” isimli bir dergi çıkarıldı. 1922 
yılında “Zerefşan” gazetesinin tahrir heyetinde görevlendirilen Muin, 1924 yılında 
“Zerefşan” gazetesinin ilavesi olarak “Meşreb” adlı dergiyi çıkardı. Bu gergi bir mizah 
dergisiydi. Derginin çıkarılış amacı ise Semerkantlı gençleri eğitmekti. Daha sonra 
“Avaz-ı Tacik” gazetesinde ve “Molla Muşfiki” dergisinde de çeşitli görevlerde bulundu. 
1925 yılında “Okitguvçi” ve Tacikçe olarak kaleme aldığı “Rehber-i Bisevadan” adlı 
alfabe kitabını hazırlamıştır. Görev aldığı “Avaz-ı Tacik” gazetesinde Rusçadan 
Tacikçeye yaptığı bir çevri de yaptığı hata Şura Hükümetinin gözünden kaçmadı ve 
hakkında sürgün kararı çıkarıldı (Kasımov, 2009: 304-305).
Hacı Muin, 1937 yılında yayımlanan “İcadi Tercüme-i Halim” adlı kitabında 1907 
ile 1937 yılları arasında 23 farklı gazete ve dergide edebi, ilmi ve iktisadi konularda 200 
makale, farklı konularda 400 makale ve 1500’e yakın şiirinin yayımlandığını belirtmiştir. 
Muin’in “Maarif Kurbanları”, “Cuvanbazlık Kurbanları”, “Bay ve Hizmetkâr”, “Kadı ile 
Muallim” gibi tiyatro eserleri olduğunu biliyoruz. Manzum eserleri ise “Şiirler Toplamı 
(1400 mısra)”, “Eski ve Birmunça Yengi Şiirler Toplamı (1500 mısra)”, “Elfazı 
Muteradifa” adını verdiği Arapça-Farsça-Türkiye Türkçesi-Özbek Türkçesi bir sözlük, 
“Özbek Türkçesinde Makaleler”, “Tacikçe Makaleler”, makaleler toplamı olan 
“Tercüme-i Ahval”, “Tenkidi Mektuplar”, “Elifbalar Tarihçesi” adlı kitapları 
yayımlanmamıştır. Tamamlayamadığı eserleri olan “Behbudi’nin Tercüme-i Haline Ait 
Materyallerim”, “Taaddutat-ı Zevkat (Birden fazla evlenme, “Hatıralarım”) ve bunlarla 
birlikte Türkçe olan “Hulasa-i Kavsaid-i Farsi”nin Farsça olan “Buhara Seyahati”nin 
Özbek Türkçesine yapmış olduğu tercümeleri, “Çağırılmağan Konak” adlı hikâyesi de 
yayımlanmamıştır. Bu eserlerden bazıları da yok olup gitmiştir (Kasımov, 2009: 306-
307).
21 Temmuz 1963 tarihinde Perm vilayeti Salikams şehrinde vefat etmiştir 
(Kasımov, 2009: 306-). Hacı Muin, yazmış olduğu şiirlerinde, makalelerinde, 

---

32 
tiyatrolarında, halkın cehaletten kurtulması için çaba göstermiş, özgürlüğe ulaşmak 
içincahillikten kurtulmak gerektiğini ifade etmiş ve halkını sömürgecilere karşı 
uyarmıştır.