Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.51.
 
Tiyatro Eleştirilerine Önem
197
 (1927) 
Bizim gerçek tiyatromuz kuruluş arifesinde olsa da bugüne ulaşıncaya kadar çokça 
yol aldık. Arkamızda tahminen 12-13 yıllık amatörlük dönemi kaldı. Gerçek manası ile 
tiyatromuz değil sahne ile tanışıklığımız başlangıç döneminden çıktı. Bunun içindir ki 
tiyatromuza şimdi ciddi istekler verilip, vazifeler yüklenmeye başlandı. Biz böylece 
sahnede (tekrar söylüyorum: sahnede!) oldukça geliştik.
Fakat tenkit yönümüz tiyatro ile birlikte ilerleyememektedir. Eleştirmenlerimiz ne 
içindir tiyatro sanatını yakından kavramamış halde ortaya çıkmaktadırlar. Bunun sebebini 
nerede aramalıyız? Bence sahnemiz onun kendi içine girenler tarafından güçlü bir gayret 
ile ileriye taşınmakta: o sahne işçilerinin faaliyeti ile yükseltilmektedir. Ama sahne 
topluluğu, sahne sevenler ve seviyorum diyenler oyun oynanan gün bir izleyici gibi 
salona girip oturup, oyun bitince, o günlük izlenimlerini tartışarak eve dönmektedirler. 
Ertesi gün uyandıkların da dünkü izlenimlerinden hiçbir şey kalmamaktadır. Çünkü onlar 
kendi işlerine gitmektedirler. Bazı sahne topluluğu ya da “sanatseverleri” ücretsiz bilet 
197
“Zerefşan” gazetesinin 1927 yılı 4 Ocak sayısında “Çolpan” imzası ile yayımlandı. “Edebiyat Nedir?” 
makaleler toplamında yeniden basılmıştır.

---

225 
almak için sanatı sevmeye başlamışlar. Bu kötü süreç anlayışlı gençlerimizi de maalesef 
kendi rüzgârı önüne katıp sürüklemektedir. 
Hedeften biraz uzaklaştık. Ben demek istiyorum ki, tiyatro eleştirmenleri de söz 
konusu “sevenler” ve tiyatro ehilleri arasından çıkar, bunun için eleştirimiz düşüncemizin 
gerisinde kalmaktadır. Eleştiriyi, başka bir tabir ile söylersek, yalın “sıradan” kişiler 
yazmaktadırlar. Doğal olarak, bundan sahnenin kurulmasına ve ilerleyişine fayda değil, 
zarar gelmektedir.
“Zerefşan”ın 425. sayısında “Sürgün” piyesinin eleştirisi basılmış. Bence o eleştiri 
değil, sıradan bir izleyicinin sanattan uzak izlenimlerinden ibarettir.
“Elini öyle yapmadı, böyle yaptı”, - diye eleştiriler… “Terazinin kırılması güzel 
oldu”, diye övgüler… 7-8 yıl önce
bunlar kabul edilebilirdi. Bugün oynanan eserin ruhuna 
inmek gerek. Bugün sergilenmesindeki temel eksiklerini göstermek gerek. Bugün 
oyuncunun temel hata ve üstünlüklerini göstermek gerek. Bugün nihayet eğilimlerini 
(önyargı) açıp vererek, yol yordam göstermek gerek. Yol yordam göstermekte yine 
bedenini kımıldatmaya ait olmadan, genel esaslarda olması gerek. O el, ayak kımıldatma 
meseleleri rejisör ve oyuncunun işidir. “Ah!”, “Öldüm!”, “Yandım, kül oldum!”, 
dediğinde mutlaka göğsünü tutması gerekmez, bunun gibi yapmayan oyuncuyu 
ayıplamak tenkit değildir. Rejisör ve oyuncunun kendi karakterine uygun olarak, kendi 
şahsına yakışır bir hareket yapmaya hakkı vardır. Bir duruş ve hareketi adet edinip der 
durumda ve zaman da bunu tekrarlamak “mühürlü hareket” diye adlandırılır ki, sahne 
âleminde iyi bir fazilet değildir. 
Sahne işçileri, sahne hayranları, sahne topluluğu ve genellikle sanat sevenlerin 
dikkatlerini, eleştirimizin bu hararetli durumuna çekmek istiyorum.

---

226