Ч а с т ь V i главный редактор

460
«Молодой учёный» . № 17 (307) . Апрель 2020 г.
Молодой ученый Қазақстан
Молодой ученый Қазақстан
Кесте 1. 
Ақмола облысы үшін қыстың көп қарлы және аз қарлы айларының каталогы
Айлар
Жылдар
көп қарлы
аз қарлы
желтоқсан
1987, 1988, 1989, 1991, 2004, 2013, 
2016
1992, 1993, 1998, 1999, 2001, 2003, 2005, 2007, 2011, 2012, 2018
қаңтар
1991, 1997, 2001, 2013, 2014, 2016
1990, 1994, 1995, 1998, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2011, 
2012
ақпан
1987, 1989, 1994, 1998, 2001, 2002, 
2004, 2007
1986, 1988, 1991, 1992, 1995, 1996, 1998, 1999, 2005, 2009, 2010, 
2012, 2015, 2016, 2018
жағдайлар саны
21
38
Жалпы қыс мезгілі бойынша 21 көп қарлы және 38 аз 
қарлы жағдайлар байқалған. Қарастырылған жылдары аз 
қарлы және суық қыстардың басым болғандығын айтуға 
болады.
Қыстың екі класы үшін ауа температурасының алқабын 
талдау практикалық қызығушылыққа ие және өте маңызды 
болып табылады. Себебі, ауа температурасы төселме бет-
кейге тікелей әсер етеді. Қар жамылғысы аз болған уақытта, 
дақылдар ауа температурасының төмендігінен қатып қалу 
жағдайына ұшырайды. Қысқы маусым үшін негізгі метео-
рологиялық шамалар ауа температурасы мен жауын-ша-
шын мөлшері болып табылады.
Критерий ретінде, қыстың ерекшеліктерін сипаттай-
тын шаманы қолдануға болады. Ол келесі формуламен 
анықталады:
T
R
T
R
W
σ
σ
=
+
(2)
мұндағы,
W — қыс мезгілінің ерекшелігін сипаттайтын, кешенді 
критерий;
Т — ауа температурасы;
R — жауын-шашын мөлшері;
у
—
орташа квадраттық ауытқу.
Бұл критерийді А. В. Попов ұсынған [8]. Бұл критерий 
бойынша кейбір варианттарды талдауға болады:
а) егер ΔТ>0 және ΔR>0, онда W ≫ 0;
б) егер ΔТ<0 және ΔR<0, онда W ≫ 0;
в) егер ΔТ>0 және ΔR<0, онда W өлшемі және таңбасы 
T
T
σ
>0 және 
R
R
σ
<0 арақатынасы бойынша, соған ұқсас 
ΔТ<0 және ΔR>0 бойынша анықталады.
Осылайша, W>0 мәні жылы және көп қарлы қысты си-
паттаса, W
<
0 мәні суық және аз қарлы қысты сипаттайды. 
Есептеу нәтижесі кесте 2-де берілген.
Кесте 2.