Ч а с т ь V i главный редактор

Young Scientist Kazakhstan
Климаттың өзгеpуі және oдан туындаған залал, өткен 
ғасыpдың сoңында тіpкелген, біpақ себептеpі мен ықтимал 
салдаpы туpалы әзіpге біp мағыналы қopытынды алын-
баған салдаp ғылыми зеpттеулеpдің өзекті тақыpыбы 
бoлып табылады. Климаттық көpсеткіштеp, әсіpесе, мы-
салы, қаp жамылғысының эвoлюциясы сияқты кешенді 
құбылыстаpдың қаншалықты және қай жаққа ауысаты-
нын бағалау жиі қиын. Қаp жамылғысының өзгеpуі суық 
маусым климатының темпеpатуpасының, жауын-шашын-
ның, жылынудың жиілігінің және т. б. өзгеpуін көpсететін 
кешенді индикатop бoлып табылады [1].
Климаттың қазіргі өзгеруі жағдайында қар жамылғысы-
ның мониторингі туралы ерекше қызығушылық танытатын 
көптеген жұмыстар бар. Қар жамылғысының мониторингі 
тек қар жамылғысын ғана емес, аз қарлы және көп қарлы 
қыстарды да зерттеудің маңызды бөлігі болып табылады. 
1970-ші жылдардан бастап ғарыштан қар жамылғысының 
мониторингі, спутниктік оптикалық бейнелерді пайдалану 
арқылы қарапайым операцияға айналды [2, 3, 4].
Мурзабекова У. Н. мақаласында өзінің табиғи жағдай-
лары бойынша Қазақстан толығымен қар жамылғысы 
мерзімді жатқан аймақта орналасқандығы көрсетілген, 
бірақ жекелеген аудандарда қар жамылғысының жату 
ұзақтығы мен ерекшеліктері әртүрлі. Қар жамылғысы 
аз жылу өткізгіштігінен күздік дақылдарды қатып қалу-
дан сақтайды, топырақта ылғалдың жиналуына ықпал 
етеді, бұл өнімділікке оң әсер етеді. Бірақ жылы қыстарда 
өсімдіктердің ұзақ уақыт бойы қар қабатының астында бо-
луы есебінен, олардың пісіп-жетілуі орын алады және бұл 
астық өнімділігіне теріс әсер етеді [5].
Зерттеу нысаны
Ақмола облысы — Батысында Қостанаймен, 
солтүстігінде Солтүстік Қазақстан облысымен, шығысында 
Павлодармен, оңтүстігінде Қарағанды облысымен шектесіп 
жатыр. Оңтүстік-батысында Ұлытаумен және солтүстігінде 
Көкшетау тауларымен шектелген. Облыс жалпы шығыстан 
батысқа қарай иіліп орналасқан. Ақмола облысының орта-
сынан Ішім өзені кесіп жатыр.
Климаты шұғыл континенталды, құрғақ, жазы ыстық 
және қысы салқын әрі ұзақ (5,5 айға созылады). Темпе-
ратураның тәуліктік және жылдық амплитудалары өте 
жоғары. Қаңтардың орташа темпертурасы минус 16–18 
°C, шілдеде 19–21 °C. Көктем мен күз анық байқалмайды. 
Ашық күндер саны көп, күннен келетін жылу мөлшері 
жоғары. Жылдық жауын-шашын мөлшері солтүстіктен 
оңтүстікке қарай азаяды, максимумы маусым айына, ал ми-
нимумы ақпан айына сәйкес келеді. Солтүстігінде жауын-
шашынның жылдық орташа мөлшері 400 мм, оңтүстігінде 
250 мм. Тұрақты қар жамылғысы қарашаның ортасында 
қалыптасып, оңтүстігінде 130–140 күн, солтүстігінде 150–
155 күн жатады.