Ч а с т ь V i главный редактор

Спутниктік деректер бойынша қар жамылғысының орташа айлық биіктігінің уақыттық жүрісі

---

462
«Молодой учёный» . № 17 (307) . Апрель 2020 г.
Молодой ученый Қазақстан
Молодой ученый Қазақстан
Спутниктік деректерге сәйкес, 2000–2001 және 2012–
2013 жылдары қыс айларында қар жамылғысының мак-
сималды орташа айлық биіктігі 40 см болып байқалған, ал 
минималды мәні 2017–2018 жылдары 14 см-ге тең болған. 
Ақмола облысындағы метеостанция мәліметтері бойынша 
қар жамылғысының орташа айлық биіктігі есептелінді. 
Есептеу нәтижесі сурет 2-де көрсетілген.
Сурет 2. 
Метеостанция мәліметтері бойынша қар жамылғысының орташа айлық биіктігінің уақыттық жүрісі
Метеостанция мәліметтеріне сәйкес, 2012–2013 жж. 
қыс айларында қар жамылғысының максималды орташа 
айлық биіктігі 42 см болып, ал минималды мәні 2001–2002 
жж. 13 см тең болған.
Жалпы алғанда спутниктік деректер мен метеостанция 
мәліметтеріне сәйкес соңғы 18 жыл уақыт аралығындағы 
қыс айлары бойынша қар жамылғысының орташа айлық 
биіктігінің уақыттық жүрістері шамамен бір-біріне ұқсас 
болып келеді.
Көп қарлы және аз қарлы айлар үшін NАО Солтүстік-Ат-
лант тербелісінің, SOI Оңтүстік тербелісінің және АО Арк-
тика тербелісінің индекстерінің аномалия мәндері есеп-
телді. Есептеу нәтижесі кесте 6-да берілген.
Кесте 6. 
Көп қарлы және аз қарлы айларға арналған NAO, SOI және AO индекстерінің аномалиялары
Айлар
көп қарлы
аз қарлы
ΔNAO
ΔSOI
ΔAO
ΔNAO
ΔSOI
ΔAO
желтоқсан
1,65
0,20
1,275
–1,29
0,25
–0,256
қаңтар
0,53
0,12
1,712
–0,23
0,14
–0,320
ақпан
0,56
0,09
0,510
–0,51
0,05
–0,222
орташа мәні
0,92
0,14
1,165
–0,67
0,15
–0,266
Көп қарлы қыс айларына NAO және AO инекстерінің 
оң таңбалы аномалиялары мен SOI индексінің оң таңбалы 
аномалиясы, ал аз қарлы қыс айларына NAO және AO 
индекстерінің теріс таңбалы аномалиялары мен SOI ин-
дексінің оң таңбалы аномалиясы сәйкес келеді. NAO мен 
AO индекстерінің оң таңбалы фазасында суық арктикалық 
ауа Азияға дейін таралмайды, ол өз кезегінде көп қарлы, 
қатты аязсыз ауа райы жағдайларына алып келеді. Ал ин-
дестердің теріс фзасында, суық ауа материкке терең еніп, 
Орта Азия аумағында аязды және аз қарлы ауа райы жағдай-
ларының қалыптасуына септігін тигізеді.
Индестердің әртүрлі фазаларының қалыптасу себе-
птері осы күнге дейін әлі де терең зерттелмеді. Түрлі ги-
потезалар талқылануда, олардың ішінде келесілерді атап 
өтуге болады: парниктік газдардың эмиссиясының өсуі 
мен Арктикадағы мұздықтардың азаюы, стратосферада 
су буы мөлшерінің өзгеруі, озон концентрациясының 
өзгеруі [10].