Бозор ва тадбиркорлик

5. Давлат корхонасини алоҳида бўлинмаларга ажратиш ёки бўлиш ва қайта қуриш йули билан уларни қисмлар бўйича сотиш. Иқтисодиёт марказлаштирилган кўпгина мамлакатларда йирик корхоналар турли турдаги кўпдан кўп корхоналарни ўз ичига олади. Ҳар қандай хусусийлаштириш амалга оширилишидан аввал уларни ажратиш ва кичиклаштириш лозим бўлади. Бунда корхонанинг фойда келтирувчи бўлинмалари алоҳида корхоналар тариқасида сотилади.
6. Корхонанинг раҳбарлар ва меҳнат жамоаси томонидан сотиб олиниши. Бу ҳолда корхонани меҳнат жамоаси томонидан акционерлаш дастури (USOP) энг муҳим усул ҳисобланади. USOP шундай механизм ҳисобланадики, у корхона жамоасига бўлғуси жамғармалар ҳисобидан қайтариладиган қарзлар олиш имконини беради. Қарзлар қопланиши билан акциялар уларни сотиб олишда иштирок этган ҳар бир ходимнинг ўз мулкига айланади. Бундай мулк турини шакллантириш замирида бир томондан бозор
ва фойдага йўналганлик, иккинчи томондан ходимнинг ижтимоий муҳофазаланганлиги ётадики, бу ходим ўз корхонаси мулкига эгалик қилиши билан узвий боғлиқдир. USOP дастуридан бу ҳолатда солиқ имтиёзлари берилиши туфайли АҚШда тез-тез фойдаланилади.
7. Давлат корхонасининг хусусий шахс томонидан ижарага олиниши ёки давлат ва хусусий корхоналар ўртасида корхонани бошқариш тўғрисида битим тузиш. Бундай ёндашув олис муддатдаги истиқболда кескин чекланади.
Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида”ги Қонунининг 6-моддасига мувофиқ, мамлакатимизда давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш қуйидаги шаклларда амалга оширилади:
1) давлат корхонасини хўжалик ширкати ёки жамиятига айлантириш;
2) давлат мол-мулкини танлов йўли билан ва ким ошди савдосида давлатга тааллуқли бўлмаган юридик шахсларга ва жисмоний шахсларга сотиш шаклида, шунингдек Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига зид бўлмаган бошқа шаклларда амалга оширилиши мумкин.
Давлат корхонасини хўжалик ширкати ёки жамиятига айлантириш шакли ҳозирда амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ қуйидаги икки хил усулда амалга оширилади: