Божхона иши фанидан д а р с л и к


Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун жавобгарлик



Download 1,62 Mb.
bet11/64
Sana13.06.2022
Hajmi1,62 Mb.
#665095
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   64
Bog'liq
2 5436192591047561074

2.3.Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун жавобгарлик

Президентимиз И.А.Каримовнинг «Узбекистон ХХI асрга интилмокда» асарида белгилаб берилган 5 устувор йуналиш – тараккиет стратегиясидан божхона органлари учун хам бир катор мухим ва мураккаб вазифалар келиб чикади. Хусусан, мамлакатимиз божхона чегаралари дахлсизлигини таъминлаш, юртимизги нотинчлик солувчи курол-ярог, гиехванд моддалар, колверса гараз ниятли кимсалар ва бузгунчи гоялар йулига, диний акидапарастлик ва экстермизм йулига катъий тусиклар куйиш – божхона ходимларининг энг маъсулиятли вазифаси, Ватан олдидаги мукаддас бурчидир.


Бинобарин, Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитасини ташкил этиш тугрисидаги Президент Фармонида (1997 йил 8 июл) ва Вазирлар Махкамасининг 1997 йил 30 июлдаги 374-сонли карорида белгиланган:
- контрабандага, божхона конунчилиги бузилишига карши курашиш;
- республиканинг божхона чегараси оркали гиехвандлик моддалари, психотроп ва портловчи моддалар, курол-ярог, валюта бойликлари, миллий бойлик хисобланган бадиий, маданий-тарихий ва археологик мерос буюмлари, интеллектуал мулк объектлари гайриконуний олиб утилишининг олдини олиш
каби асосий вазифаларни шараф билан бажариш учун ходимларимиз контрабанда жинояти ва унинг таркибини, контрабанда буюмлари ва уларни аниклаш йул-йурикларини мукаммал билишлари, халкаро хукук ва миллий конунчиликнинг талаб ва меъёрларидан тулик хабардор булишлари лозим.
Контрабандага, божхона хакидаги конун хужжатларини бузишларга ва Узбекистон Республикаси божхона чегараси оркали олиб утиладиган товарларга тегишли соликлар ва бошка мажбурий бож туловларини тулашдан бош тортишга карши кураш функцияси Узбекистон Республикаси божхона органларининг асосий функцияларидан бири эканлиги конун билан мустахкамланган. Юкорида айтиб утилган функция билан конун хужжатлари томонидан хукукни мухофаза килиш органлари сирасига киритилган божхона органларининг мавкеи хам белгилаб берилган, бу, шубхасиз, уз функционал вазифаларини хал этишда божхона органларининг хукукини кенгайтиради.
Божхона органлари божхона билан боглик хукукбузарликларга карши кураш вазифасини хал этиб, божхона хакдаги конун хужжатлари бузилишига бархам бериш максадида хукукий мажбурлаш, санкция усулларини куллайдилар. Божхона билан боглик хукукбузарликлар учун маъмурий жавобгарликка тортиш сохасида Узбекистон Республикаси божхона органларининг хукукни куллаш амалиети Узбекистон Республикаси божхона кодексининг IX ва X булимлари коидалари билан конуний тартибга солинади. Ушбу коидалар асосида божхона хакидаги конунлар бузилганлиги учун таъсир курсатиш чораларига тегишли масалалар буйича норматив база шаклланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тушунчаси. Божхона кодексида божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши тушунчасига кенг изох берилган. У 129-моддада келтирилган. Ушбу моддага мувофик Божхона кодексида ва Узбекистон Республикасининг бошка конун хужжатларида белгиланган божхона коидаларига айбли гайрихукукий риоя этмаслик божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши деб хисобланади.
Айтиб утилган моддага биноан божхона конунларининг бузилиши – Божхона кодекси, «Бож тарифи тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Конуни, Узбекистон Республикасининг божхона иши тугрисидаги бошка конун хужжатлари ва Узбекистон Республикасининг халкаро шартномалари билан белгиланган Узбекистон Республикаси божхона чегараси оркали олиб утиладиган товарлар ва транспорт воситаларининг божхона назорати ва божхона расмийлаштируви (шу жумладан, божхона режимлари) тартибига, божхона туловларини тулашга, божхона имтиезлари бериш ва улардан фойдаланишга тажовуз килувчи шахсларнинг хукукка зид тусдаги хатти-харакати ехуд харакатсизлигидир. Бунинг учун (яъни, уларнинг хукукка зид тусдаги хатти-харакати еки харакатсизлиги учун) Божхона кодексида жавобгарлик назарда тутилган.
Жавобгарлик субъектлари. Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилганлиги учун жавобгарлик субъектларини аниклашда шуни назарда тутиш керакки, куйидаги Узбекистон Республикаси шахслари хам, хорижий шахслар хам маъмурий жавобгарликка тортилиши мумкин:
а) фукаролар (улар хукукбузарлик содир этилган пайтда ун олти ешга тулганда);
б) мансабдор шахслар (агар улар хукукбузарлик содир этган пайтда уларнинг хизмат вазифаларига Божхона Кодекси ва Узбекистон Республикасининг божхона иши буйича конун хужжатлари талаблари бажарилишини таъминлаш кирса);
в) юридик шахслар (мулкчилик шаклларидан катъий назар, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар);
г) юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолияти билан шугулланувчи шахслар.
Узбекистон Республикаси Божхона кодексининг 15-булими 134-172-моддаларида божхона хакидаги конунлар бузилиши турлари ва улар бузилганлиги учун жавобгарлик белгиланган.
Фукаролар ва мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги. Божхона хакидаги конун хужжатларини бузган фукаролар ва мансабдор шахслар маъмурий жавобгар буладилар, уларнинг килмишларида жиноят аломатлари булган такдирда эса, жиноий жавобгарликка тортиладилар.
Хукукни бузувчи (жисмоний шахс) билан божхона органи (юридик шахс) уртасида узаро муносабатлар пайдо булганда, хукук бузиш мавзуси эса фукарога тегишли товар булганда божхона коидаларининг бузилиши фукаро томонидан содир этилган деб тавсифланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилганлиги учун шахслардан божхона органи томонидан фаолиятнинг муайян турини амалга ошириш учун берилган лицензия еки малака аттестати чакириб олиниши мумкин. Мансабдор шахслар, агар улар томонидан хукукни бузиш содир этилиши пайтида Божхона кодекси, шунингдек бошка конун хужжатларида белгиланган талаблар бажарилишини таъминлаш уларнинг хизмат мажбуриятларига кирса, божхона коидалари бузилганлиги учун жавоб беради.
Юридик шахсларнинг жавобгарлиги. Юридик шахслар ва юридик шахсни ташкил этмаган холда тадбиркорлик фаолияти билан шугулланаетган шахсларга нисбатан Божхона кодексининг 134-172 моддаларида назарда тутилган божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилганлиги учун жарималар, божхона органи томонидан фаолиятнинг муайян турини амалга ошириш учун берилган лицензия еки малака аттестатини чакириб олиш, божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши куроли еки бевосита ашеси хисобланган товарлар ва транспорт воситалари мусодара килиниши кулланилади.
Корхоналар ва ташкилотлар ходимлари томонидан улар уз хизмат вазифаларини бажариш чогида содир этилган божхонага оид конун хужжатларининг бузилиши, яъни корхона еки фукаро (юкни олувчи, жунатувчи, ташувчи, сакловчи)нинг иши билан боглик хамда уларнинг манфаатлари йулида ва товарлари билан содир этилган божхона коидаларининг бузилиши сифатида тавсифланади. Ушбу холда юридик шахслар сифатида божхона органи билан корхона, ташкилот уртасида узаро муносабат пайдо булади.
Корхона, ташкилот еки фукарога карашли булган товар конунни бузиш ашеси хисобланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузган шахслардан товарлар ва транспорт воситаларини мусодара килиш имконияти булмаган такдирда конун хужжатларида назарда тутилган тартибда уларнинг киймати ундирилади.
Юридик шахсларни жавобгарликка тортиш уларнинг мансабдор шахслари ва бошка ходимларини улар божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлиги учун жавобгарликдан озод этмайди.
Юридик шахснинг мансабдор шахслари ва бошка ходимларини контрабанда учун хамда божхона иши сохасида бошка жиноятларни содир этганлик учун жиноий жавобгарликка тортиш юридик шахсни божхонага оид конун хужжатларида назарда тутилган жавобгарликдан озод этмайди.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун куйидаги жазолар берилади (Бкнинг 132-моддасига мувофик):
1. Жарима. Жарима маъмурий хукукбузарлик содир этишда айбдор шахсдан давлат хисобига пул ундиришдир. Жариманинг микдори маъмурий хукукбузарлик содир этилган вактдаги, давом этаетган маъмурий хукукбузарлик учун эса хукукбузарлик аникланган вактдаги белгилаб куйилган энг кам ойлик иш хакидан келиб чиккан холда белгиланади. Товарлар ва транспорт воситаларининг кийматидан келиб чикиб хисобланадиган жарима куринишидаги жазони белгилашда ана шу нарсалар киймати деганда хукукбузарлик аникланган кунда уларнинг эркин (бозор) нархи тушунилади.
2. Божхона кодексида назарда тутилган айрим фаолият турларини амалга ошириш учун божхона органи томонидан берилган лицензияни еки малака аттестатини чакириб олиш. Лицензия еки малака аттестатини чакириб олиш божхона омборлари, божсиз савдо дуконлари, эркин омборлар, вактинча саклаш омборларига, шунингдек, божхона брокери, божхона ташувчисига еки божхона расмийлаштируви мутахассисига улар томонидан божхона коидалари бузилганлиги учун, агар ушбу хукукбузарликлар курсатиб утилган шахслар томонидан лицензия еки малака аттестати билан назарда тутилган фаолиятни амалга ошириш муносабати билан содир этилган булса, кулланилиши мумкин.
3. Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилишини содир этиш куроли еки бевосита ашеси хисобланган товарлар ва транспорт воситаларини мусодара килиш. Мусодара килиш – божхона коидалари бузилиши объекти хисобланган товарлар ва транспорт воситаларининг давлат мулкига мажбурий текинга олиб куйилиши конун хужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади. Жарима асосий жазо сифатида кулланилади, БК нинг 132-моддаси 2 ва 3-бандларида назарда тутилган жазолар эса, хам асосий, хам кушимча жазо сифатида кулланилиши мумкин.
Юридик шахс еки юридик шахсни ташкил этмаган холда тадбиркорлик фаолияти билан шугуланувчи шахс томонидан божхона хакидаги конун хужжатлари бир неча марта бузилса, хар бир хукукбузарлик учун алохида жазо берилади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун жазо берилиши жавобгарликка тортилаетган шахсларни бож туловларини тулаш ва Божхона Кодексида назарда тутилган бошка талабларни бажариш мажбуриятидан озод этмайди.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун жазо белгилаш муддатлари. Божхона органи томонидан муайян фаолият турларин амалга ошириш учун берилган лицензия еки малака аттестатини кайтариб олиш хамда жарима куринишида жазо белгилаш божхона хакидаги конун хужжатларини бузиш холати аникланган кундан бошлаб олти ойдан кечиктирмай, лекин у содир этилган кундан бошлаб уч йилдан кечиктирмай, бюджетга божхона туловларини туламаслик билан боглик ишлар буйича – беш йилдан кечиктирмай кулланиши мумкин.
Товарлар ва транспорт воситаларини мусодара килиш куринишидаги жазо божхона хакидаги конун хужжатларини бузиш содир этилган еки аникланган вактдан хамда у асосий еки кушимча жазо эканлигидан катъий назар кулланилади.
Товарлар ва транспорт воситаларини гайриконуний олиб утиш куни деб уларни Узбекистон Республикаси божхона чегараси оркали хакикатда олиб утилган кун хисобланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишларни юритиш божхона органларининг мансабдор шахслари томонидан Божхона кодексига мувофик, Кодексда тартибга солинмаган холларда эса маъмурий жавобгарлик тугрисидаги конун хужжатларига мувофик амалга оширилади.
Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилганлиги тугрисидаги ишларни юритиш божхона коидалари бузилганлиги тугрисида баеннома тузилишидан бошланади. Божхона органи мансабдор шахси томонидан божхона коидалари бузилганлиги белгилари аникланиши божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши хакида иш юритилишига асос булади.
Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексининг 262-моддасига мувофик (кейинги уринларда УзР МЖК деб аталади), УзР МЖКнинг 227-моддасида назарда тутилган маъмурий хукукбузарликлар тугрисидаги ишлар божхона органларига тегишлидир.
Маъмурий хукукбузарликлар тугрисидаги ишларни юритиш вазифалари куйидагилар хисобланади: хар бир ишнинг холатини уз вактида, хар томонлама тулик ва холис аниклаш, уни конун хужжатларига мувофик хал этиш, чикарилган карор ижро этилишини таъминлаш, шунингдек маъмурий хукукбузарлик содир этилиши сабаблари ва унга кумаклашувчи шарт-шароитларни аниклаш, хукукбузарликларнинг олдини олиш, фукароларни Конституцияга ва Узбекистон Республикаси конунларига риоя килиш рухида тарбиялаш, конунчиликни мустахкамлаш.
Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши тугрисидаги ишларни юритиш куйидаги боскичлардан иборат булади:
- божхона хакидаги конун хужжатлари бузилишини аниклаш ва уларга бархам бериш, бирламчи материалларни, хукукбузарликлар тугрисидаги хабарларни текшириш, аникланган факт ва хукук бузиш холатлари, хукук бузувчининг шахсини аниклаш, исботлар туплаш ва текшириш буйича процессуал харакатларни юритиш, текшириш материалларини куриб чикиш ва унинг натижалари буйича карор кабул килиш;
- иш материалларини куриб чикишга тайерлаш;
- божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши тугрисидаги ишларни куриб чикиш;
- божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши тугрисидаги ишлар буйича карорлар ижроси;
- хукук бузишларнинг олдини олиш буйича таклифлар, ахборот ва хабарлар киритиш, улар содир этилишига кумаклашувчи сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф этиш хамда тартибга солишнинг бошка чора-тадбирлари.
Узбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексининг 276-моддасига мувофик, маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишга оид далиллар хар кандай фактик маълумотлардан иборат булиб, органлар (мансабдор шахслар) шу маълумотларга асосланиб маъмурий хукукбузарлик холати юз берган еки бермаганлигини, муайян шахснинг уни содир этишда айбдорлигини ва ишни тугри куриб чикиш учун ахамиятли булган бошка холатларни конунда белгиланган тартибда аниклайди.
Бу маълумотлар куйидаги воситалар: божхона хакидаги конун хужжатлари тугрисидаги баеннома, жавобгарликка тортилаетган шахснинг тушунтиришлари, жабрланувчи, гувохларнинг курсатувлари, эксперт хулосаси, ашевий далиллар, аше ва хужжатларни олиб куйиш тугрисидаги тузилган баеннома, шунингдек, бошка материаллар билан белгиланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни божхона органининг мансабдор шахси хукукбузарлик аникланган жойда еки юкори божхона органининг рухсати билан – хукукбузарлик содир этилган жойда юритади. Божхона коидалари бузилиши тугрисидаги ишларни юритиш учун бир божхона органидан бошкасига бериш масалалари улар учун юкори турувчи Узбекистон Республикаси божхона органи томонидан хал этилади.
Узбекистон Республикасининг юкори турувчи божхона органи божхона коидалари бузилиши тугрисидаги хар кандай ишни юритиш учун узига кабул килиши еки уни ушбу максадлар учун Узбекистон Республикасининг исталган куйи божхона органларига бериши мумкин.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни юритиш у бошланган кундан эътиборан бир ой муддатдан кечикмай тугалланиши лозим.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишларни юритиш муддати зарур холларда божхона органининг бошлиги томонидан юридик шахсларга ва юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолияти билан шугулланаетган шахсларга нисбатан турт ойгача узайтирилиши мумкин (УзР Божхона кодексининг 175-моддаси).
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги ишлар давлат тилида еки ушбу жойдаги купчилик ахоли тилида юритилади. Ишда иштирок этувчи, иш юритилаетган тилни билмайдиган шахслар учун иш материаллари билан тулик танишиш ва уни куриб чикишда таржимон оркали иш билан мазмунан танишиш, шунингдек, она тилида сузга чикиш хукуки таъминланади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш материалларида мавжуд булган маълумотлар иш куриб чикилгунга кадар ошкор килинмайди. Куйидаги холатлармавжуд булган такдирда божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги иш юритиш бошланмаслиги, бошланган иш эса тухтатилиши керак:
1. Вокеа еки божхона хукукбузарлиги таркиби мавжуд булмаганда;
2. Божхона коидалари бузилиши содир этилган пайтда шахс ун олти ешга тулмаганда;
3. Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилишини содир этган шахс акли бутун булмаганда;
4. Шахс зарур мудофаа еки энг охирги чора холатида иш курганда;
5. Божхона коидалари бузилганлиги учун жазо куллаш бартараф этилган такдирда амнистия чикарилганда;
6. Божхона хакидаги конунлар бузилганлиги учун жавобгарликни белгиловчи хужжат бекор килинганда;
7. Ишни куриб чикиш пайтига келиб, божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилганлиги учун жазо бериш муддатлари тугаганда;
8. Жавобгарликка тортилувчи шахсга нисбатан бир фактнинг узи буйича жазо куллаш тугрисида карор ехуд божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги ишни тухтатиш хакида белгиланган тартибда бекор килинмаган карор мавжуд булганда, шунингдек, уша бир фактнинг узи буйича жиноий иш мавжуд булганда;
9. Унга нисбатан иш юритиш бошланган шахс вафот этганда.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича баенномалар. Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилганлиги факти буйича хамда зарур харакатларни содир этиш пайтида божхона органининг мансабдор шахси конун хужжатларида белгиланадиган шаклда баенномалар тузади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича баенномаларга тупланган далиллар кушиб куйилади. Божхона органининг мансабдор шахси иш конун хужжатларида белгиланган тартибда узил-кесил хал этилгунга кадар далилларнинг сакланишини таъминлаш чораларини куриши шарт.
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилишини аниклаш ва тухтатиш хамда дастлабки хужжатларни тузиш (божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисида баеннома тузиш, тушунтиришлар олиш, хукукни бузиш куроли еки бевосита буюми хисобланган ашелар ва хужжатларни олиб куйиш, уларнинг сакланишини таъминлаш, жарима ундириш таъминланиши учун буюмларни олиб куйиш ва бошка харакатлар) божхона постларининг оператив-инспекторлик таркиби, контрабандага карши кураш, божхона коидалари бузилишига карши кураш булими ва суриштирув ходимлари, шунингдек хукук бузилишини бевосита аниклаган божхона хизматларининг бошка булинмалари ходимлари томонидан амалга оширилади.
Божхона хакидаги конун хужжатларига риоя килинишини текшириш ва маъмурий баенномалар тузиш хукуки берилган божхона органларининг мансабдор шахсларига куйидаги лавозимларда ишловчи шахслар тегишли булади:
- Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитасининг бошкармалар, булимлар бошликлари, бош, катта инспекторлари ва инспекторлари;
- худудий божхона хизматларининг бошкармалар, булимлар, булинмалар, божхона постлари бошликлари, бош, катта инспекторлари ва инспекторлари.
МЖКнинг 279-моддаси, УзР Бкнинг 177-моддаси талабларига мувофик божхона конунлари бузилишининг хар бир факти буйича маъмурий хукукбузарликни бевосита аниклаган божхона органи ходими белгиланган шакл буйича баеннома тузади.
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги баенномада куйидаги маълумотлар курсатилади:
1. Баеннома тузилган сана ва жой.
2. Баенномани тузган шахснинг лавозими, фамилияси, исми, отасининг исми.
3. Хукукни бузган шахс тугрисидаги маълумотлар.
4. Сафарнинг максади, йуналиш, поезд, автомашина еки бошка транспорт воситасининг тартиб раками, унинг кимга тегишли эканлиги, бориш йуналиши.
5. Содир этилган хукук бузиш жойи, вакти ва мохияти (фабула).
6. Мазкур хукук бузиш учун жавобгарликни назарда тутувчи меъёрий хужжат.
7. Олиб куйилган (ушланган) ашелар, бойликлар ва хужжатлар тугрисидаги маълумотлар.
8. Хукук бузувчининг тушунтириши ва ишни хал этиш учун зарур булган бошка маълумотлар.
Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши аникланишининг хар бир холати ва улар буйича курилган чоралар юзасидан божхона органи ходими томонидан рапорт езилади. Унда содир этилган хукук бузиш аникланишининг барча холатлари (излаш усуллари, яшириш усуллари, назорат килишнинг техник воситаларини куллаш, огзаки суров натижасида олинган маълумотлар, багаж ва кулда олиб юриладиган юкни расмийлаштириш, шахсан куздан кечириш, транспорт воситаси, контейнерни куздан кечириш, шунингдек ишга тегишли булган бошка холатлар) акс эттирилиши керак.
Агар хукук бузувчининг бирор-бир нохукукий хатти-харакатлари билан моддий зарар етказилса – рапортда моддий зарар кимга, канча микдорда, кай тарзда етказилганлиги киска, бирок батафсил баен этилади.
Узбекистон Республикаси маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекснинг 285-288-моддаларига мувофик, бошка таъсир курсатиш чоралари кулланиб булганидан кейин маъмурий хукукбузарликни тухтатиш, хукукбузарнинг шахсини аниклаш, башарти баеннома тузиш зарур булиб, уни хукукбузарлик содир этилган жойнинг узида тузиш имкони булмаган такдирда маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишлар юзасидан чикарилган карорларни ижро этиш максадида мазкур шахсни маъмурий йул билан ушлаб туришга, шахсни курикдан утказишга, унинг ашелари, транспорт воситаларини куздан кечиришга ва аше хамда хужжатларни олиб куйишга йул куйилади.
УзР МЖКнинг 287-моддасига мувофик божхона органлари ходимлари УзР МЖКнинг 198 ва 227-моддаларида назарда тутилган хукук бузишлар содир этилганда, маъмурий тухтатишни амалга оширишлари мумкин. Маъмурий тухтатиш тугрисида баеннома тузилади. Унда баеннома тузилган сана ва жой, лавозими, божхона органи, баенномани тузган шахснинг фамилияси, исми ва отасининг исми; ушланган шахс тугрисидаги маълумотлар; ушлаш вакти, жойи ва асослари; ушланган шахс олиб келинган вакт ва жой; ушланган озод килинган вакт; ушлаш вактида кандай харакатлар куйилганлиги курсатилади.
Баенномага уни тузган шахс, ушланган шахс, гувохлар, бошка шахслар бор булганда улар хам имзо чекадилар. Ушланган шахс имзо чекишни рад этган такдирда бу хакда баенномада кайд этилади. Ушланган шахснинг илтимосига кура, бу хакда унинг кариндошлари, адвокат, у ишлайдиган еки укийдиган жой маъмурияти хабардор килинади. Вояга етмаган ушланганлиги тугрисида унинг ота-оналари еки уларнинг урнини босувчи шахслар хабардор килиниши шарт.
Божхона органи ходими томонидан хабар берилганлиги тугрисида маъмурий ушлаш баенномаси хукук бузувчи ушланганлиги тугрисида кимга, качон ва кай тартибда хабар берилганлиги курсатилгани холда тегишли езув кайд этилади.
Божхона назорати, куздан кечирув пайтида топилган хукукбузарлик куроли еки бевосита буюми булган товарлар, транспорт воситалари, хужжатлар ва бошка буюмлар божхона органларининг мансабдор шахслари томонидан холислар хозирлигида олиб куйилади. Олиб куйилган товарлар, транспорт воситалари, хужжатлар ва бошка буюмлар иш куриб чикилгунга кадар божхона органлари белгилаган жойларда сакланади.
Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилган такдирда жарима хамда товарлар ва транспорт воситаларининг киймати ундирилишини таъминлаш учун хукукбузардан, агар у Узбекистон Республикасида доимий яшаш жойига эга булмаса ва юридик шахсдан – агар у Узбекистон Республикаси худудида филиал еки ваколатхонага эга булмаса, товарлар ва транспорт воситалари, Узбекистон Республикаси валютаси ва валюта бойликлари олиб куйилишига йул куйилади.
Товарлар, транспорт воситалари ва бошка ашеларни олиб куйишнинг имкони булмаган такдирда улардан фойдаланиш ва уларни тасарруф этиш такикланади, уларнинг сакланиши эса конун хужжатларида назарда тутилган тартибда таъминланади.
Божхона органининг мансабдор шахси олиб куйилган товарлар, транспорт воситалари ва бошка буюмларни бахолаш пайтидаги бозор нархлари буйича бахолаб, уларнинг эскирганлигини хисобга олади. Зарур холларда бахолаш мутахассис иштирокида утказилади. Пул, облигациялар, чеклар, акциялар ва бошка кимматли когозлар номинал киймати буйича хисобга олинади.
Божхона органининг мансабдор шахси божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни юритиш жараенида далилларни аниклаш ва уларни кайд этиш, ишга ахамияти булган бошка холатларни аниклаш учун жойни, худудларни, биноларни, транспорт воситаларини, ашелар ва хужжатларни божхона текширувидан утказишга хаклидир.
Божхона текшируви худуди, биноси, транспорт воситаси, ашелари ва хужжатлари текширилаетган шахс (унинг вакили) иштирокида камида икки гувох хозирлигида, зарур холларда эса мутахассислар иштирокида утказилади. Божхона текшируви утказилишида катнашаетган шахсларга уларнинг хукук ва мажбуриятлари тушунтирилади.
Экспертиза. Божхона хакидаги конунлар бузилиши тугрисидаги ишларни юритишда божхона органи мансабдор шахсининг карори билан конун хужжатларида белгиланган тартибда экспертиза тайинланиши мумкин. Божхона хакидаги конун хужжатлари бузилиши тугрисидаги ишни юритаетган божхона органининг мансабдор шахси карор асосида ва гувохлар, зарур холларда эса мутахассислар иштирокида товарлар ва бошка буюмларнинг намуналари ва нусхаларини олиш, шунингдек экспертиза утказиш учун зарур булган имзолар, дастхатлар, намуналарни олишга хаклидир.
Бкнинг 183-моддаси – Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги ишни юритишда катнашувчи шахслар. Божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги ишни юритишда жавобгарликка тортилувчи шахсдан ташкари, унинг вакили, адвокати, эксперт, мутахассис, таржимон, гувох, холис катнашишлари мумкин.
Агар ишнинг натижасидан шахсан, бевосита еки билвосита манфаатдор булсалар, божхона органининг мансабдор шахси божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни юритиши, эксперт, мутахассис, таржимон, холис эса ишни юритишда иштирок этиши мумкин эмас. Бу холда божхона органининг мансабдор шахси, эксперт, мутахассис, таржимон, холис узини узи рад этиши шарт, жавобгарликка тортилаетган шахс, унинг вакили еки адвокат эса бу шахсларни конун хужжатларида белгиланган тартибда рад килишлари мумкин. Эксперт, мутахассис, таржимоннинг уз касбига нолойиклиги аен булиб колса, улар хам рад килиниши лозим. Рад килиш тугрисида ариза бериш ишни юритишни тухтатиб куймайди.
БКнинг 185-моддаси, МЖКнинг 301-моддаси – Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикимлар. Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикимлар куйидагилардан иборат булади:
Гувохлар, экспертлар, мутахассислар, таржимонлар, холисларга туланадиган суммалар;
Текширув ва инвентарлаш муносабати билан сарфланган суммалар;
Далилларни саклаш, ташиш (жунатиш) ва текшириш учун сарфланган суммалар;
Ишни юритиш ва куриш муносабати билан божхона органи килган бошка харажатлар.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикимлар жазо бериш тугрисидаги карор кимга нисбатан чикарилган булса, шу шахс зиммасига юкланади. Агар божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича бир нечта шахсга жазо берилган булса, ишни кураетган божхона органининг мансабдор шахси уларнинг хар бири зиммасига юкланадиган чикимлар микдорини аниклайди.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни юритиш тухтатилган такдирда юзага келган чикимлар конун хужжатларида белгиланган тартибда ундирилиши лозим.
УзР БКнинг 186-моддасига мувофик божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишлар:
Агар жазо чораси тарикасида жарима, лицензия еки малака аттестатини чакириб олиш чораси, шунингдек конун хужжатларида назарда тутилган алохида холларда товарларни мусодара килиш чораси кулланилса, божхона органи томонидан курилади.
Агар асосий еки кушимча жазо чораси тарикасида товарларни ва транспорт воситаларини мусодара килиш назарда тутилса, тегишли божхона органи жойлашган ердаги суд томонидан курилади. Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишларни куриш ва божхона органлари номидан жазоларни куллашга божхона органларининг бошликлари ва уларнинг уринбосарлари хаклидир.
МЖКнинг 303-моддасига мувофик, орган (мансабдор шахс) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриб чикишга тайерлаш пайтида куйидаги масалаларни хал этиши керак:
Мазкур ишни куриб чикиш унинг ваколатига тегишлилиги. Жумладан, божхона органи бошлиги (бошлик уринбосари) МЖКнинг 227-моддасига мувофик, шунингдек божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилганлиги учун БКнинг 134-172-моддалари буйича жарима куринишидаги жазо кулланган, лицензия еки малака аттестати чакириб олинган, шунингдек, конун хужжатларида назарда тутилган истисно холларда товарлар мусодара килинган такдирда УзР МЖКнинг 262-моддасига мувофик конун бузишлар тугрисидаги ишларни куриб чикади ва улар буйича маъмурий жазо куллайди. Божхона органига карашли булмаган материаллар такдим этилган такдирда улар расмийлаштирилганидан кейин бир кеча-кундузда тегишли органга юборилади. Божхона органи бошлиги (бошлик уринбосари) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги баенномани тузишда УзР МЖКнинг 279, 280, 281-моддалари талабларига риоя килинганлигига ва материаллар тугри расмийлаштирилганлигига ишонч хосил килиши керак.
Хукук бузувчининг килмиши тугри талкин килинганлиги; божхона хакидаги конунлар бузилиши содир этилишида унинг айби мавжудлиги ва далилларнинг туликлиги.
Зарур холларда божхона органининг мансабдор шахси бошликнинг курсатмасига кура еки хукук бузувчининг, жабрланувчи еки гувохнинг илтимоси билан иш холис куриб чикилиши учун куриб чикилаетган ишга тегишли булган кушимча маълумотларни еки бошка материалларни (исботларни) талаб килиб олиши керак, у иш буйича карор кабул килиш учун зарур булган кушимча материаллар борлигига ишонч хосил килиши керак.
Божхона органи бошлиги (уринбосари) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги материалларни куриб чикишда уларни расмийлаштиришда еки уларни куриб чикишга тайерлаш жараенида хукук бузувчи, жабрланувчи, конуний вакил еки адвокат томонидан илтимоснома берилган-берилмаганлигини, илтимоснома кондирилганлиги еки йуклигини, агар кондирилмаган булса, нима сабабдан кондирилмаганлигини аниклаши керак.
Божхона органи бошлиги (уринбосари) санаб утилган масалалардан ташкари маъмурий жазони куллаш муддатига риоя килиниши масаласини аниклаши зарур. УзР МЖКнинг 304-моддасига мувофик маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш у содир этилган жой буйича куриб чикилади, бу божхона органларига тегишли булган барча ишларга хам тулик тааллуклидир.
Ишни куриб чикиш мазкур ишни куриб чикаетган мансабдор шахсни таништиришдан бошланади (МЖКнинг 306-моддаси), яъни рахбар ишни куриб чикиш катнашчиларига уз мансабини, фамилиясини ва кайси иш куриб чикилиши кераклигини, маъмурий жавобгарликка ким тортилаетганини эълон килади, куриб чикишда катнашаетган шахсларга уларнинг хукук ва мажбуриятларини тушунтиради (МЖКнинг 294-302-моддалари), маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги баенномани укиб беради. Хукук бузувчининг, гувохнинг, жабрланувчининг, адвокатнинг ва ишни куриб чикишда катнашувчи бошка шахсларнинг тушунтиришлари эшитилади, исботлар текширилади, илтимосномалар хал этилади. Коидага кура материалларни куриб чикишда текширишни амалга оширган, хукук бузилишини аниклаган ва маъмурий хукук бузилиши тугрисида хужжат еки баеннома тузган мансабдор шахс хозир булиши керак.
УзР МЖК 307-моддаси талабларига мувофик, орган (мансабдор шахс) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриб чикишда куйидагиларни аниклашга мажбурдир:
а) маъмурий божхона хукукбузарлиги содир этилганми еки йук, яъни мазкур шахснинг килмишида Божхона кодексининг 129-моддасида белгиланган божхона хукукни бузиши тушунчаси остига ташувчи белги мавжудми еки йук. Ундан ташкари, хукукни бузиш касддан (МЖКнинг 11-моддаси) еки эхтиетсизлик туфайли (МЖКнинг 12-моддаси) содир этилганлиги аникланиши керак;
б) божхона хукукни бузиши содир этилган вакт ва жой, яъни конун хужжатларида белгиланган (УзР БКнинг 133, 175-моддалари) материални расмийлаштириш муддатларига риоя килинганми, хукукни бузиш содир этилиши ва жавобгарликка тортиш муддати тамом булмаганми;
в) мазкур шахс у содир этилишида айбдорми, у маъмурий жавобгарликка тортилиши керакми, яъни УзР МЖКнинг 13-17-моддалари ва УзР БКнинг 130-131-моддалари талабларига риоя килинганми.
Агар мансабдор шахс маъмурий жавобгарликка тортилса, куйидагиларни аниклаш зарур:
Биринчидан, бузилиш даъво килинаетган бузиш унинг функционал вазифалари бузилиши, унинг у еки бу хисобот (молия) хамда товар-транспорт хужжатларини расмийлаштириш ва имзолашда ваколатини бузиш хисобланадими;
Иккинчидан, жавобгарликка тортилаетган шахс халк депутатлари, туман, шахар, вилоят кенгашининг депутати еки УзР Олий Мажлисининг депутати эмасми.
Агар хукукни бузувчи интизомий Уставнинг амал килиши татбик этиладиган харбий хизматчи еки бошка шахс эканлиги аникланса, маъмурий таъсир курсатиш чоралари УзР МЖК нинг 16-моддаси талабларига мувофик курилади.
Маъмурий хукукбузарликни содир этган хорижий фукаролар ва фукаролиги булмаган шахслар МЖКнинг 17-моддасига мувофик умумий асосларда маъмурий жавобгарликка тортилиши керак. Иммунитетга эга булган шахсларга нисбатан маъмурий жазо УзР катнашчиси хисобланган халкаро шартномалар ва битимларга зид булмаган даражада кулланилади.
УзР БКнинг 188-моддасига мувофик божхона органи бошлиги (бошлик уринбосари) божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги ишни куриб чикиб, куйидаги карорлардан бирини чикаради:
Жарима солиш тугрисида;
Иш юритишни тугатиш тугрисида;
Жиноят ишини кузгатиш ва суриштирув утказиш тугрисида;
Хукукбузарликлар тугрисидаги материалларни тегишли идоралар буйича юбориш тугрисида;
Ишни кушимча равишда юритиш (текшириш) учун кайтариш тугрисида.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича карорда куйидагилар булиши керак: карор чикарган божхона органининг номи, мансабдор шахснинг фамилияси, исми ва отасининг исми, иш куриладиган сана; иши курилаетган шахсга доир маълумотлар, ишни куриш вактида аникланган холатлар баени; божхона хакидаги конунлар бузилиши содир этганлик учун жавобгарликни назарда тутувчи меъёрий хужжатлар (БК, МЖК моддалари, Президентнинг фармони, УзР Вазирлар Махкамасининг карори), иш буйича кабул килинган карор, карор устидан шикоят килиш муддатлари ва тартибига доир маълумотлар. Пул жаримаси солишда сумма карор кабул килган бевосита рахбар томонидан езув билан езилади. Тузатиш, учириш, тозалаш ва хоказоларга йул куйилмайди.
Иш буйича карорда олиб куйилган ашелар ва хужжатлар тугрисидаги, шунингдек, ушланган транспорт воситалари хакидаги масала хал этилиши керак. Карорга божхона органи бошлиги (уринбосари) имзо чекади ва гербли мухр билан тасдикланади. Божхона органи бошлиги (унинг уринбосари) УзР МЖКнинг 271-моддасида назарда тутилган холатлар мавжуд булган такдирдагина ишни юритишни тухтатиш тугрисида карор кабул килиши мумкин. Бунда карорда мазкур модда ва куланилган меъерий хужжатнинг тегишли бандига хавола килинган холда ишни юритиш тухтатилганлиги тугрисида батафсил езув кайд этилади.
Маъмурий (божхона) хукукни бузиши тугрисидаги иш буйича карор ишни куриб чикиш тамом булгач, дархол эълон килинади. Хукукни бузувчи у кайси божхона хукукини бузгани учун УзР БКнинг 132-моддасида назарда тутилган жазога дучор килинаетганлигини аник билиши керак. Карор нусхаси уч кун ичида унга нисбатан карор чикарилган шахсга, шунингдек унинг илтимосига кура жабрланувчига топширилади еки юборилади. Карор нусхаси тилхат остида топширилади, агар у жунатилса, бу хакда ишда тегишли езув кайд этилади. Маъмурий жазо кулланилиши жавобгарликка тортилувчи шахсни бож туловларини тулаш мажбуриятидан ва Божхона кодексида назарда тутилган бошка талабларни бажаришдан озод килмайди.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича карор устидан юкори турувчи божхона органига (мансабдор шахсга) еки божхона органи жойлашган ердаги судга ун кун муддатда берилиши мумкин. Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича карор чикарган божхона органи оркали берилган шикоят уч сутка ичида тегишлича юкори турувчи божхона органига еки судга юборилади.
Божхона хакидаги конунлар бузилганлиги тугрисидаги иш буйича прокурор томонидан карорга протест чикарилиши мумкин (УзР МЖКнинг 317-моддаси). «Прокуратура тугрисида»ги УзР конунига мувофик (25-модда), протест орган (мансабдор шахс)га келиб тушган пайтдан бошлаб ун кун муддатда куриб чикилиши керак. Протестни куриб чикиш натижалари тугрисида зудлик билан прокурорга езма шаклда маълум килинади. Протест рад этилган такдирда карор чикарган божхона органининг мансабдор шахси уни тегишли меъерий хужжатга хавола килган холда асослаши керак.
Белгиланган муддатда шикоят бериш еки прокурор томонидан протест келтириш маъмурий (божхона) хукукни бузиш тугрисидаги карорнинг ижросини, агар конун хужжатларида бошкача тартиб назарда тутилмаган булса, шикоят еки протест куриб чикилгунга кадар тухтатиб куяди (БКнинг 189-моддаси).
Юкори турувчи божхона органи бошлиги божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикарилган карор устидан берилган шикоятни еки прокурорнинг протестни куриш вактида куйидаги хал килув карорларидан бирини кабул килади:
а) карорни узгаришсиз колдиради, шикоят еки протестни эса каноатлантирмайди;
б) карорни бекор килади ва ишни янгидан куриш учун юборади;
в) карорни бекор килади ва иш юритишни тугатади;
г) божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик учун жазо чорасини кучайтирмаган холда уни УзР Бкда назарда тутилган доирада узгартиради.
Божхона органининг хал килув карори карор шаклида расмийлаштирилади. Карор нусхаси уч кун ичида манфаатдор шахсга юборилади.
Божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикарилган карорни бекор килиш еки узгартиришга куйидагилар (УзР БКнинг 191-моддаси) асос булади:
а) ишнинг мансабдор шахс томонидан куриб чикилишининг тулик эмаслиги еки бир хил эмаслиги, яъни ишни бирламчи куриб чикишда содир этилган хукукни бузишнинг барча холатлари урганилмаган, иш буйича асосли илтимосномалар ва исботлар хисобга олинмаган ва бошкалар;
б) мансабдор шахс (орган бошлиги еки унинг уринбосари)нинг карори билан МЖК, БК махсус кисмлари ва маъмурий жавобгарликни назарда тутувчи бошка норматив хужжатлари нормалари, ишнинг хакикий холатлари уртасидаги номувофоиклик, яъни чикарилган карорда маъмурий жазо чораси ушбу хукукни бузиш учун назарда тутилган тегишли модда санкциялари доирасида булиши керак. Агар карор икки еки ундан ортик хукукни бузишнинг жами буйича кабул килинган булса, у холда у МЖКнинг 34-моддаси талабларига мувофик булиши керак;
в) жазо куллашнинг конунчиликда белгиланган тартиби бузилиши, яъни божхона хакидаги конунлар бузилганлиги тугрисидаги ишни юритиш коидаларининг жиддий равишда бузилиши, жумладан, куриб чикиш муддатларига риоя килинмаган, белгиланмаган шаклда баеннома тузилган ва карор чикарилган, ишни куриб чикиш катнашчиларининг тушунтиришлари, ашевий далилларни расмийлаштиришга куйиладиган коидалар ва талабларга риоя килинмаган, таржимон таъминланмаган (зарурат булганда) ва БКнинг XVI бобида ва УзР МЖКнинг XXIII бобида назарда тутилган бошка талаблар.
Юкори турувчи божхона органи бошлиги маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш буйича карорга шикоят еки прокурор протести юзасидан карор кабул килади, унда у чикарилган вакт ва жой, шикоят еки протестни куриб чикувчи мансабдор шахс, прокурор ва бошка катнашувчи шахслар; шикоят берган шахс еки протест келтирган прокурор; маъмурий (божхона) хукукни бузиши тугрисидаги иш буйича шикоят берилган еки протест келтирилган карорнинг мохияти, шикоят еки протест буйича чикарилган карор ва хал килув карорининг асосланиши (меъерий хужжатга хавола килган холда кандай карор кабул килинганлиги, ушбу карорни ким бажариши кераклиги аник курсатилган холда). Божхона тугрисидаги конун хужжатларининг бузилиши тугрисидаги карор буйича шикоят еки протест юзасидан карор нусхаси уч кун муддатда унга нисбатан ушбу карор чикарилган шахсга, жабрланувчига унинг илтимосига кура юборилади. Протестни куриб чикиш натижалари тугрисида прокурорга езма равишда маълум килинади.
БКнинг 192-моддасига мувофик божхона хакидаги конун хужжатларини бузганлик тугрисидаги иш буйича чикарилган карорни бекор килиб, иш юритишнинг тугатилиши ундирилган пул суммаларининг, олиб куйилган ва мусодара килинган ашеларнинг кайтарилишига, шунингдек аввал кабул килинган карор билан боглик бошка чеклашлар бекор килинишига олиб келади. Буюмни кайтаришнинг имкони булмаган такдирда, унинг киймати копланади, шунингдек, агар мазкур буюмлар тадбиркорлик учун мулжалланган булса, бой берилган фойда кайтарилади (УзР Фукаролик кодексининг 10, 14, 15-моддаларига мувофик).
Божхона органларининг жарима солиш тугрисидаги карорини ижро этиш УзР БКнинг 193-198-моддалари (XI булим) талабларига мувофик амалга оширилади.



Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish