Bitiruv malakaviy ishi mavzu: Korxonada xodimlar ish vaqtidan foydalanishni yaxshilash

jadval.

“Ro’zimatjon ota” MCHJda mehnat unumdorligi ko'rsatkichlarining darajasi
va dinamikasi tahlili

Ko’rsatkichlar	2012 yil	2013 yil		Farqi (+;-)
		Reja	Haqiqat	O’tgan yildan	Rejadan
Mahsulot hajmi, ming so’m	7 369 500	7 587 554	8 194 558	825 058	607 004
Xodimlar o’rtacha soni, kishi	64	64	66	+2	+2
Shu jumladan, ishchilar	50	52	53	+3	+1
Bir ishchining yil davomida ishlagan kishi kunlari	230	232	229	-1	-3
Bir ishchining yil davomida ishlagan kishi soatlari	1713,7	1856	1706	-7,5	-150
O’rtacha ish kuni davomiyligi, soat	7,45	8	7,45	-	-0,55
Ishchilar sonini, xodimlar o’rtacha tarkibidagi ulushi, %	78	81	80	+2	-1
Bir xodimga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mahsulot, ming so’m	115 148,4	118 368	124 159,9	+9 011,5	+5 791,9
Bir ishchiga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mahsulot, ming so’m	147 390	145 914,5	154 614,3	+7 224,3	+8 699,8
Ishchining bir kunlik ish unumi, ming so’m	640,8	628,9	675,2	+34,3	+46,2
Ishchining bir soatlik ish unumi, ming so’m	86,0	78,6	90,6	+4,6	+12,0

“Ro’zimatjon ota” MCHJda hisobot davrida bir xodimning o'rtacha yillik mehnat unumdorligi biznes rejaga nisbatan 5 791,9 ming so'mga o'sgan. Bunga asosan ikkita omil ta'sir etgan. Mazkur korxonada mahsulot hajmi solishtirma ulgurji bahoda o'tgan yilga, rejaga nisbatan ortgan. Xodimlar va ishchilar soni esa shu davr ichida 2 kishiga oshgan xolos. Demak, mahsulot hajmini o'sishi mehnat unumdorligini o'sishi bilan izohlanadi. Ya'ni, korxonaning sanoat ishlab chiqarish xodimlari tarkibida ishchilar salmog'ining o'zgarishi hisobiga bitta ishchining o'rtacha yillik mehnat unumdorligirejaga nisbatan 8 699,8 ming so’mga oshishiga ta'sir etgan.
Korxonada ish vaqti fondidan yo’tishlarni hisobga olsak korxonada mexnat unumdorligi oshgan.
3. KORXONADA XODIMLAR ISH VAQTIDAN FOYDALANISHNI
YAXSHILASH YO’LLARI

1. 
   Korxonalarda xodimlar ish vaqtidan yoqotish sabablarini aniqlash va ularni
   bartaraf etish yo’llari
   

Yuqorida “Ro’zimatjon ota” MCHJda ish vaqtidan foydalanish darajasi tahlil qilinganda va ish vaqti kuzatuv natijalari umumlashtirilganda shu narsa ayon bo’ldiki, korxonada ish vaqtidan yoqotishlarga yo’l qo’yilgan.
Shu o’rinda iqtisodchi olim Beter Drukerning: - “Vaqt - bu eng chegaralangan capital, agar undan foydala olmasang, boshqa xech narsadan qilaolmaysan”- degan ta’rifini keltirish mumkin. Yana shunga o’shash “Vaqt - bu pul” degan iboralar xam qo’llaniladi. Lekin undan samarali foydalanilsa, “Vaqt - bu puldan qimmat” ekanligini anglab etadi. Agar vaqtdan samarali foydalanib turmush darajasini oshirilsa, “Vaqt - bu xayotning ozi” ekanligiga guvox bo’ladi.
Nemis iqtisodiyotida vaqtda nisbatan quyidagicha iboralar ishlatiladi:

• 
  vaqtni qaytarib bo’lmaydi;
  
• 
  vaqtni ko’paytirib bo’lmaydi;
  
• 
  vaqtni to’plab bo’lmaydi;
  
• 
  vaqtni berib bo’ lmaydi.
  

Quyida “Ro’zimatjon ota” MCHJda ish vaqtidan yo’qotishlar sababilarini keltirib o’tamiz:

1. 
   Xodimning belgilangan ish vaqtiga etib kelishini aniq hisobga olmasligi;
   

SABAB. Aksariyat xodimlar Furqat va O’zbekiston tumanlarida istiqomat qiladi. Ish joyigacha bo’lgan masofa 3kmdan 12 km gachani tashkil qiladi. Ishchilar piyoda, velosipedda, shaxsiy avtomobil va jamoa transpori orqali etib keladi. Smena boshlanish vaqtiga etib kelish uchu qish, kuz mavsumida birmuncha transport bilan bog’liq muommolar yuzaga kelishi sababli kechikishlar yuzaga kelgan.
ECHIM. “Ro’zimatjon ota” MCHJning mavjud aylanma mablag’lari yoki ishlatilmayotgan “ZIl” rusumli yuk tashish mashinasini sotish orqali xodimlarni tashishga mo’ljallangan mikroavtobus sotib olishi tavsiya etiladi. Shu bilan xar uchchala smena uchu xodimlar ishga vaqtida kelishini ta’minlash mumkin. Agar boshqaruv raisiga mikroavtobus sotib olishni lizing asosida ham kiritish mumkin.

2. 
   Ish vaqtida telefondan foydalanish natijasida yoqotishlar;
   

SABAB. Ish vaqtini kuzatish asosida shu narsa aniqlandiki smena davomida korxona xodimlari uyali telefondan foydalanish natijasida o’rtacha 3-5 minut yo’qotmoqda. Bu esa bir smenada barcha ishilar tomonidan 212 minut (53 kishi*4 minut) yo’qotiladi. Bu vaqt davomida bir ishchining o’rtacha soatiga 90,6 ming so’mlik mahsulot ishlab chiqarishni inobatga olsak ming 320,120 (90,6*212/60) ming so’mlik mahsulot ishlab chiqarish yo’qotiladi. Bu bir yil davomida 73 307 (229 kun*320,120 ming so’m) ming so’mni tashkil qiladi.
ECHIM. Rivojlangan boshqaruv timiga ega korxonalar tajribasida kirish joylarida maxsus ishilar uchun ajratilgan shaxsiy buyumlar saqlanadigan shkaflarni tashkil qilish va shu joylarda uyali aloqa vositalarini qoldirish.

3. 
   Tikuv sexida mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasi pastligi;
   

SABAB. Korxonaning ip yigirish va to’quv jarayonlari mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasi talab darajasida lekin tikuv jarayonida sust yo’lga qo’yilgan. Ishchilar texnologik jarayon davomida yarim tayor maxsulotlarni keying bosqicha o’tkazish va qabul qilish davomida asosiy vaqdat yo’qotishlarga yo’l qo’ymoqda.
ECHIM. Tikuv jarayoni texnologik jarayonini bir biri bilsn bog’lanishini mexanizatsiyalashtish va avtomatlashtirish. Bundan tashqari, mazkur jarayon davomida xujjatlashtirish ishlarini soddalashtirrish.
Bundan tashqari, xodimlarni ish vaqtidan foydalanishni yaxshilash maqsadida, “xodimning mehnat faolligi” koeffisienti yordamida xodimlarni ish vaqtidan foydalanishni baholab boorish tavsiya qilinadi.
Xodimning mehnat faolligi koeffisienti (MFk)- bu xar bir ishchining alohida mexnatga munosabatini baholab, bu natijalarni korxonada miqyosida umumlashtiradi.
Xodimning mehnat faolligi koeffisientini hisoblash uchun taklif qilinayotgan baholash mezonlari.

2.