B. R. Nazarov oliy geodeziya

Kombinatsiyalangan geodezik tarmoqlar. Geodezik ishlar baja­ rilayotgan hudud turli rasmdagi relyefga ega (masalan, bitta uchast­ ka tekis, qo‘shni uchastka tog‘li), yoki turli o‘simliklar bilan (masa­ lan, bir uchastka botqoqlik, yana birida mayda o‘simliklar o‘sgan, qo‘shni uchastkada esa baland o‘rmon) qoplangan bo‘lsa bunday hollarda texnik-iqtisodiy tomondan kelib chiqqan holda uchastka­ larning birida (iqtisodiy jihatdan qulayligi inobatga olinib) trian­ gulyatsiya (3.5.-rasm), boshqasida poligonometriya, uchinchisida esa trilateratsiya usulida geodezik tarmoqlar barpo etiladi.

	b	α	α
b α			α
	1	2	3

3.5-rasm. Kombinatsiyalangan geodezik tarmoq:

1 – triangulyatsiya; 2 – poligonometriya; 3 – trilateratsiya.

Boshqacha so‘z bilan aytganda turli sharoitli hududlarda kom­ binatsiyalangan deb ataluvchi geodezik tarmoqlar barpo etiladi.

Kombinatsiyalangan geodezik tarmoqlarni barpo etishning chizmasi va usuli turlicha bo‘lishi mumkin va ular hududning konkret sharoitlaridan kelib chiqqan holda tanlanishi lozim.

3.5-§. Tayanch geodezik tarmoqlarni barpo etishning boshqa usullari

Astronomik punktlardan tashkil topgan tayanch to‘rlar. Hududi

1:100 000 va undan kichik masshtabda topografik syomka qilish­

da tayanch to‘rni, bir-biridan kamida 80–100 km da joylashgan

astronomik punktlardan barpo etish mumkin. Bu holatda ast­

ronomik kenglik va uzoqliklarga shovun chizig‘ini og‘ishi uchun

tuzatma kiritilishi lozim. Bu tuzatmalarni birinchi yaqinlashish­

da gravimetrik syomka ma’lumotlari bo‘yicha hisoblash mumkin.

Tayanch geodezik to‘rni bunday usulda barpo etish 1945–50-yil­

34

larda O‘rta Osiyoning tog‘li rayonlarini 1:100 000 masshtabda xaritalash uchun qo‘llanilgan. Hozir bu rayonlarda yuqori aniq­ likdagi davlat geodezik to‘ri barpo etilgan.