B a L i q L a r b I o L o g I y a s I

Nazorat savollari: 
1.Ugorsimonlar (ilonbaliq) turkumining umumiy tavsifi qanday? 
2. Dengiz, daryo ugorlari qanday tuzilgan? 
3. Uchar baliqlarning oilasi. 
4. Makrellar va sarganlar, ularning tuzilishidagi xarakterli belgilari qanday? 
 
 

---

 
15-MA’RUZA 
Mavzu: Treskasimonlar, olabo‘g‘asimonlar va ularning biologiyasi. 
REJA: 
1.Treskasimonlarning (treska, nalim, merluza) sistematik, biologik, ovlanish xususiyatlari.
2. Olabo‘g‘asimonlarning sistematik, biologik, ovlanish xususiyatlari.
3. MDH mamlakatlari havzalaridagi vakillari. Olabo‘g‘asimonlar akvakulturaning istiqbolli 
obekti sifatida.
 
Tayanch iboralar:
mezokaroid, sikloid, metamormoz, veber apparati, pilorik pridatkilar, 
akklimatizatsiya, ikra, 
Treskasimonlar turkumi, umumiy tuzilishi, xarakterli belgilari. Treskasimonlar 
(Gadiformes) turkumining ko’p turlari dengizlarda, ayniqsa, daryolarning dengizga quyiladigan 
joylarida (treska, mintay, navaga, sayka, sayda, qutb treskasi, piksha va boshqalar) tarqalgan, suv 
tubida hayot kechiradi. Boltiq, Barens, Oq dengizda va Uzoq Sharqda Shimoliy dengizda treska 
(Gadus morhua) yashaydi.
Treskasimonlar turkumi vakillarining xarakterli belgilari: 
-ostki jag’ida mo’ylovlari bor; 
-orqa suzgichlari 1, 2 yoki 3 ta, anal suzgichi 1 yoki 2 ta; 
-hamma suzgich qanotlari yumshoq; 
-suzgich qanotlari bo’g’imlarga bo’lingan shu’lalari mavjud; 
-qorin suzgich qanotlari ko’krak suzgich qanotlaridan oldinda joylashganligi bilan 
xarakterlanadi.
Treskasimonlarning asosan shimoliy yarim sharda tarqalgan. Treskasimonlarning 68 turi 
ma’lum, ularning 51 turi shimoliy yarim shar dengizlarida uchraydi. Tinch okeanida 5 turi 
uchraydi. Ekvatorial suvlarda uchramaydi. Ko’pchilik turlari Atlantik okeanida yashaydi, 
aksariyati endem turlardir. Bular shu erda paydo bo’lgan va shu erdan boshqa joylarga tarqalgan. 
Tinch okeaning shimol tomonidan treskalar Osiyoning shimoliy qirg’oqlariga kirib kelgan, 
masalan navagalar, Amerikaga xuddi shunday borib qolgan.
Treskasimonlar dengiz baliqlari, faqat nalim chuchuk suvlarda uchraydi. Ular sovuq 
suvni yaxshi ko’radi. Ayrim turlari sayka va navagalar minus haroratda ham uchraydi. Suvni 
chuqurlikda hayot kechiradi. Ayrimlari masalan, sayka, sayda, Esmarka treskachasi, putasslar 
pelagik hayot kechiradi. Qirg’oqqa yashaydigan turlari bor, masalan navagalar. 3000 m 
chuqurlikda yashaydigan turlari putasslar. Eng sanoat ahamiyatiga ega bo’lgan turi treskacha. 
Asosan treskalarning tana uzunligi 1,8 m gacha og’irligi 30 kg gacha bo’lishi mumkin. Esmarka 
va saykalarni tana uzunligi 30 sm. 
Asosan qishda tuxum qo’yadi (navaga, sayka). Bahorda tuxum qo’yadigani ham bor 
(pikshalar). Treska juda serpusht bo’lib, 2,5-10 mln gacha tuxum qo’yadi. Ayrimlarining yashash 
joyiga ko’ra urchishi ham har xil davrga to’g’ri keladi. Masalan mintaylar Koreya dengizlari 
qirg’og’ida noyabr-dekabrda tuxum qo’ysa, Bering dengizida fevral-aprelda tuxum qo’yadi. 
Oziqlanish har xil. Sayka, Esmarka treskachasi putasslar – planktofag. Navaga, pikshalar 
bentofag. Treska, sayda, merluzalar yirtqich – sosan baliqlar bilan oziqlanadi. Sanoat 
ahamiyatiga ega. Asosan mintaylar ko’p ovlanadi. Keyin treska, putasslar, merluzalar, saydalar, 
Esmarka treskachasi. Hozirgi vaqtda Atlantika treskasi va pikshalarning soni kamaygan. 
Treskasimonlar turkumining 3 ta kenja oilasi bor: 
Treskasimonlar – Gadinae kenja oilasi 
Nalimsimonlar – Lotinae kenja oilasi 
Merluzasimonlar- Merluccinae kenja oilasi 

---

Treskasimonlar – Gadinae kenja oilasining xarakterli belgisi:orqa suzgichlari 3 ta, anal suzgichi 
2 ta. Mo’ylovlari bor. Bir nechta (9 ta avlodi) avlodlari ma’lum. Sanoat ahamiyatiga ega. Bu 
oilaga kiradi: mintay, sayda, piksha, navaga, putass va boshqalar.