Analitik kimyo” fanidan “Nefelometriya va turbodimetriya” mavzusidagi kurs ishi ilmiy raxbar: ilmiy darajasi va lavozimi

Nefelometriya va turbidimetriyaning amaliy qo'llanilishi.
Nefelometriya ham, turbidimetriya ham analitik kimyoda, ishlab chiqarishda, farmatsevtika amaliyotida qo'llaniladi.
Analitik kimyoda bu usullar emulsiyalar va suspenziyalar kabi turli dispers tizimlarni miqdoriy tahlil qilish uchun ishlatiladi.
Nefelometriya nozik suspenziyalar, emulsiyalar, kolloid eritmalar va boshqalarni tahlil qilishda qo'llaniladi. Masalan, bariy sulfatning suvli suspenziyalaridagi sulfatlarni aniqlash uchun nefelometriyadan foydalanish mumkin. Bunday holda, suspenziyani barqarorlashtirish uchun foydalanish mumkin , masalan, jelatin.
Sulfatlar, xloridlar va boshqa moddalarni aniqlashda nefelometriya kabi turbidimetriya ham qo‘llanilishi mumkin. Ushbu usul ko'pincha tahlilning boshqa qoniqarli usullari bo'lmasa qo'llaniladi. Sanoatda turli xil sanoat turbidimetrlari, mutnometrlar va nefelometrlar qo'llaniladi. Masalan, sanoat va oqava suvlarning ifloslanish darajasini aniqlash uchun bozorda sanoat turbidimetrlari mavjud.
Dorixonada qo'llash
Farmatsevtika amaliyotida bu usullar suspenziyalar va emulsiyalar kabi dori shakllarini tahlil qilish uchun ishlatiladi. Ushbu usullardan foydalanish katta xarajatlarni talab qilmaydi , lekin yuqorida ko'rsatilgandek, bu usullar farmatsevtika amaliyotida foydalanishni cheklashi mumkin bo'lgan yuqori darajadagi muvaffaqiyatsizlikka ega.
I.Asosiy qism
I.1 Nefelometrik tahlil usulining nazariy asoslari
Yorug’lik oqimini eritmadagi qattiq jismlarning kichik zarralari orqali (dispers sistema) o’tganida yorug’lik yon tomonga sinadi (loyqalanish kuzatiladi). Agar yorug’lik to’lqin uzunligi zarrachalarning chiziqli o’lchamlaridan kichik bo’lsa, u xolda zarracha va erituvchi chegarasida yorug’lik nur sinishi bilan va yorug’likni zarrachalardan qaytishi bilan aniqlanadi.
Agar yorug’likning to’lqin uzunligi zarrachalarning chiziqli o’lchamlaridan katta bo’lsa, u xolda yorug’lik to’lqinining difrak siyasi ro’y beradi va Tindal effekti hosil bo’ladi. Sinish intensivligi, nurni sindiruvchi zarrachalar sonini oshishi bilan kuchayadi.
Moddalar konsentratsiyasini aniqlash usullari bo’lgan ikkita bir-biriga yaqin analitik usullar nefelometriya, turbidimetriya shu xodisalarni o’rganishga asoslangan.
Turbidemetrik aniqlashlarda tushayotgan yorug’lik nuri yo’nalishida kyuvetadan chiqayotgan yorug’lik oqimini quvvati o’lchanadi.
Nefelometrik aniqlashlarda birlamchi yorug’lik nuriga nisbatan perpendikulyar yo’nalishda singan yorug’lik quvvati bilan o’lchanadi.
1l eritmada 100 mg erishi qiyin bo’lgan moddalarni saqlovch eritma nefelometrik (turbodimetrik) aralashma deb ataladi. Zarrachalar sindirgan nurni o’lchash uchun etarli bo’lgan vaqt oralig’ida, doimiy nurni qaytaradi.
SHuning uchun ham aniqlanadigan modda va standartning muallaq zarrachalarini hosil qilish sharoiti bir xil bo’lishi kerak. Bu usullar cho’kmaydigan muallaq zarrachalar hosil qiladigan moddalarning kam miqdorin aniqlash uchun qo’llaniladi. Masalan: sulfatli, bariy sulfatning, xloridli kadmiy, xloridni muallaq zarrachalari xolida aniqlashni keltirish mumkin.
Ushbu eritma uchun v, , n qiymati reagentlarning aralashish tezligi, aralashtirish tezligi, xaroratiga, rN- sharoiti, begona ionlarning mavjudligi, tushayotgan yorug’likning to’lqin uzunligi va o’lchash asboblari imkoniyatlariga bog’liq bo’ladi.
Yuqorida gi sharoitlar doimiy bo’lganda v, , λ, n₁, n₂ kattaliklar doimiy bo’ladi. Barcha doimiy kattaliklarni (2.1) tenglamaga o’zgarmas songa birlashtirib formulani quyidagicha ko’rinishda yozish mumkin: