Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
AKADEMIK LITSEY VA KASB-HUNAR KOLLEJLARIDA
FUNKSIYA TUSHUNCHASINI O`QITISH 
 
ABDURAHMONOVA N.E., TTYMI qoshidagi Mirobod АL., 
MIRZAAHMEDOVA A.Q., Guliston kompyuter va axborot-texnologiyalari KXK . 
 
Funksiya tushunchasi XVII asrdan boshlab asosiy tushunchalardan biri hisoblanadi. Shu asrdan boshlab 
funksiya borliqni tushuntirishda muhim ahamiyatga ega bo`lib kelmoqda. Funksional borliq tushunchasi qadim 
zamonlarga borib taqaladi. Jumladan bundan 4-5 ming yil ilgari Vaviloniyalik olimlar doiraning yuzi uning radiusining 
funksiyasi bo`lishini, sonlarning kvadratlari va kublari jadvallari ham funksiyaning berilishiga misol bo`lishini 
bilishgan. 
XVII asrda matematika fanida o`zgaruvchi tushunchasini sistemali o`rganish boshlandi. Dekart 
“Geometriyasi”da , Ferma, Nyuton va Labnits asarlarida funksiya tushunchasi intuitiv xarakterga ega bo`lgan. [1] 
Funksiya tushunchasining rivojlanish ta`rifiga e`tabor beradigan bo`lsak, bu tushuncha o`z-o`zidan 
rivojlanmagan. Fandagi ochilayotgan yangidan-yangi kashfiyotlar bu tushunchani rivojlantirishga majbur qilgan. 
Matematika- bu tugallanmagan fan, u asrlar davomida rivojlanib keldi va bundan keyin ham rivojlanadi.[1] 
O`zbekiston Respublikasi uzluksiz ta`lim tizimini isloh qilish hodimlarning yangi avlodini yuqori kasbiy 
madaniyat, ijodiy va ijtimoiy faollik, ijtimoiy-siyosiy hayotga mustaqil moslashish ko`nikmalari hamda istiqbol 
rejalarini belgilash va hal etish qobiliyatlarini shakllantirishga yo`naltirilgan. Bu borada hukumatimiz “T`alim 
to`g`risidagi qonun” va “Kardlar tayyorlash milliy dasturi”ni va ular asosida uzliksiz ta`limni mustahkamlash 
maqsadida davlat ta`lim standartlarini ishlab chiqdi va joriy etdi. Mazkur vazifalarni bajarishda zamonaviy pedagogik 
texnologiyalarga alohida ahamiyat beriladi.
Ta`lim-tarbiya jarayonini samarali ro`yobga chiqarish ko`p jihatdan maktabning har bir o`qituvchisi, akademik 
litsey va kasb-hunar kolleji, oliy maktab muallimining yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanishning umumiy 
nazariy va amaliy asoslarini qay darajada egallaganligi bilan belgilanadi.
Interaktiv o`qitish usuli.Hozirgi kunda ishlab chiqarish texnologiyalari mahsuldorligining keskin o`sib borishi 
yosh kadrlarni zamonaviy pedagogik texnologiya orqali, ijodiy faol o`z bilimlarini mustaqil to`ldirib bora oladigan qilib 
tarbiyalash kabi muhim mas`uliyatni yuklaydi. 
O`quvchiga algebra fanidan dars berish jarayonini shartli ravishda ikki ko`rinishga ajratish mumkin: ma`ruza 
darslari va amaliy mashg`ulotlar. Darslarning boshqa ko`rinishlarini muhimlik darajasini yodda tutgan holda amaliy 
mashg`ulotlarni tashkil qilishning ba`zi tajribalarini tahlil qilamiz. Algebra bo`yicha nazariy bilimlarini o`quvchilar 
amaliyotda qo`llay bilishi ko`nikmalarini hosil qilish, amaliy mashg`ulotlarni o`tkazish jarayonida yuqori mahsuldorlik 
bilan amalga oshiriladi.[3] Amaliy mashg`ulot darslarini o`tkazish tajribasi ham o`qituvchidan oldindan izchil 
tayyorgarlik ko`rishni talab etadi. O`quvchilarning mustaqil oldindan tayyorlanishi bilan bog`liq muammolarni mavjud 
bo`lishiga qaramasdan ayni amaliy mashg`ulotlarni o`tkazish jarayonida talabalar uchun emotsional diqqatini 
birgalashgan harakat bilan yangi bilimlar olishga qaratish mumkin.[2] 
Guruhlarda ishlashni rejalashtirish.O`quvchilarning ijodiy faolligini oshirish maqsadida guruh bilan amaliy 
mashg`uloti o`tkazishni maxsus uslubi ishlab chiqiladi. O`quvchilar dars boshida uch kishidan besh guruhga ajratiladi. 
Har bir o`quvchiga shartli ravishda 1dan 15ga qadar tartib raqami mos qo`yiladi. Oldindan har bir guruh uchun amaliy 
mashg`ulotni bajarishga zarur ko`rgazmali qurollar, darsliklar, har bir o`quvchi uchun ajratilgan ish stolidagi amaliy 
mashg`ulotni bajarishning izchil bayonnomasi tayyorlab qo`yiladi.
Guruhlarni shakllantirish.Amaliy mashg`ulotini boshlanishida o`quvchilarga oldindan tayyorlab qo`yilgan: 
1-qatorga 1,2,3,4,5raqamli, 2-qatorga 6,7,8,9,10 raqamli, 3-qatorga 11,12,13,14,15 raqamli o`quvchilar 
o`tiradilar. Bunday kichik guruhlar amaliy mashg`ulotni samarali o`tishini ta`minlaydi.
69 

---

O`qituvchi rahbarligida o`quvchilar guruhlariga amaliy mashg`ulot variantlarini tarqatadi va mashg`ulotni 
bajarish bosqichlari bilan tanishtirib chiqadi. 
Amaliy mashg`ulotdan ko`zlangan maqsad:O`quvchilarda funksiyalar va ularning xossalarini o`rganishni 
yanada takomillashtirish. 
Amaliy mashg`ulot topshiriqlari. Guruhlarga tarqatilgan misollarni o`sha guruhga tegishli bo`lgan har bir 
o`quvchi hisoblaydi.o`qituvchi o`quvchilarning vazifalarni bajarishini kuzatib boradi. Amaliy mashg`ulotning 
topshiriqlarini bajarish uchun ajratilgan vaqt tugagandan so`ng o`qituvchi yangi ishchi guruhlarni tuzadu: 1-partaga 
tartib raqami 1,6,11,bo`lgan o`quvchilar, 2-partaga tartib raqami 2,7,12 bo`lgan o`quvchilar, 3-partaga 3,8,13 tartibli 4-
partaga 4,9,14 tartibli, 5-partaga 5,10,15 bo`lgan talabalar o`tiradilar. Amaliy mashg`ulotlarni bajarish davomida hosil 
qilingan ko`nikmalardan hisoblash tartibini umumlashtirish bosqichiga o`tiladi. Bunda har bir `oquvchi o`z partasida 
sheriklariga o`zi o`tirgan variantidagi misollarni bajarish tartibini batafsil tushuntiradi.
Nazorat. Tahlil qilish jarayoni tugagandan so`ng uchta amaliy mashg`ulot topshiriqlari bo`yicha test nazorati 
yoki yozma ish ko`rinishida frontal nazorat ish o`tkaziladi.
Shunday qilib har bir o`quvchining har bir o`quvchining amaliy mashg`ulotlarni o`zlashtirish va amaliy ish 
natijalari o`quvchilar jamoasining umumfaoliyati bilan bog`liq bo`ladi. Tashkil etilgan ishchi guruhdagi partada har bir 
o`quvchi o`rtoqlariga o`zi o`zlashtirigan bilimlarini qanday tushuntira bilishiga bog`liq bo`ladi.