Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
МИЛЛИЙ-МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРНИ БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИГА ЎРГАТИШ 
ТИЗИМИ
 
ЎРАЛОВ А., АЛИБЕКОВ Д., ЖДПИ. 
 
Бизга маълумки таълим-тарбия жараёнида ўқувчилар онгига ва қалбига миллий-маънавий 
қадриятларни сингдириш муҳим тизим ҳисобланади. Миллий-маънавий қадриятларни бошланғич синф 
ўқувчилари онги ва қалбига сингдиришда одобнома ва ўқиш дарсларидан кенг фойдаланиб инсоний 
фазилатларни шакиллантиришга ҳаракат қилинади. Бошланғич синф ўқувчиларини дарс жараёнида миллий-
маънавий қадриятларга ўргатиб бориш бугунги куннинг асосий талабидир. 
Ўқувчилар онги ва қалбига миллий-маънавий қадриятларни сингдириш орқали, пок қалбларда инсоний 
фазилатларни таркиб топтирилади. Бугунги кундаги таълим-тарбия жараёни олдида турган бош маслалардан 
бири хам айнан шу билан белгиланади. Миллий-маънавий қадриятларни бошланғич синф ўқувчилари ҳаётида 
акс эттириш лозим.
Юуртимизнинг-иқтисодий, ижтимоий маданий ва маънавий ривожланиши хар томонлама камол топган 
шахснинг шакилланишига, унинг сиёсий, маънавий-ахлоқий жихатидан етуклигига кўп жихатидан боғлиқ. 
Шунинг учун ҳам биринчи президентимиз томонидан 2010 йил “Баркамол авлод йили” деб номланиши таклиф 
қилинди, унга мос равишда “Баркамол авлод йили” давлат дастури ишлаб чиқилди. Унда ёшларни хар 
томонлама қўллаб-қувватлаш, баркамол шахс қилиб тарбиялаш дастурлари ишлаб чиқилган. Баркамол авлод, 
баркамол шахс биринчи навбатда, ўз Ватанини, миллий тили, урф-одати, тарихи, анъаналарини севадиган, 
авлод-аждодлари яаратган илму хунар жавохирларини тўла тўкис эгаллаган ва умуминсоний қадриятларни 
эъзозлайдиган кишилар бўлганликлари боис хам миллий-маънавиятимиз гуркираб яашайверади. 
Миллий ғояа миллий мафкура асосида тарбияни тўғри йўлга қўйиши халқнинг ўз тараққиёт йўлини 
белгилайди. Миллий ғояа мазмунини қамраб олувчи бир қанча омиллар бор. Улардан бири оила ва унинг 
маданияти, болаларнинг оила ва жамиятдаги роли, яъни, ёш авлодни маънавий-ахлоқий тарбиялаш 
масалаларига бориб тақалади. 
Ёшлар тарбиясида, махалла асосий етакчи ўринда туриб у миллий ғояани кенг тарғиб қилиб туради. 
Шу боис бугунги кунда ижтимоий тафаккури етук, юуксак умуминсоний қадриятлар билан қуролланган, 
маънавий бой, ахлоқан камол топган интелектуал салоҳияти, юуқори билимли, хар томонлама тарбияланиши, 
соғлом авлодни тарбиялаш борасида бир қатор ишлар амалга оширилаяпти. 
Асрлар давомида бола тарбиясида фольклор ўзига хос аҳамият касб этиб келмоқда. Болалар тарбиясида 
она алласи, эртаклар, ривоят, мақол, топишмоқдан кенг фойдаланиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. 
Бизга маълумки миллий қадриятлар она алласидан бошланади. Алла онанинг орзу-умидлари, қувонч-
истакларини ўзида доимо мужассамлаштириб туради. 
Алла айтай жоним болам 
Қулоқ солгин алла 
Ширин аллам тинглаб аста 
Ором олгин алла. 
Миллий рухини шакиллантиришда она алласи билан эртаклару ривоятларнинг ўрни буюук эканлигини 
тасдиқловчи юзлаб эртаклар, афсонаюу ривоятлар тўқилган. Чақалоқлигида она алласини эшитмаган, кичик 
ёшда эртак тингламаган болалар катта бўлганларида уларда миллийлик оз бўлишини азалдан халқимиз сезган. 
Бугунги кунда таълим-тарбия жараёнида шундай ислоҳатлар амалга оширилмоқдаки уни кўз билан 
кўриб қалб билан хис этиш керак. Ўсиб улғайиб келаётган ёш авлодга кенг имкониятлар эшиги очилмоқда. 
Бундан кўзланган мақсад шундан иборатки, бугунги куннинг ёшлари эртанги кун давлатимизни равнақига 
313 

---

хизмат қиладиган унинг буюуклигини янада юқорига кўтарадиган, ота-боболаримиз томонидан бизларга 
қолдирган улкан бой маънавий меросини бойитиб, сайқал бериб,такомиллаштириб келгуси авлодларга етказиб 
берадиган шахс қилиб тарбиялаш керак. Бугунги кунда давлатимиз томонидан яаратилаётган шарт-шароитлар, 
ўсиб улғайиб келаётган ёш авлодни хар томонлама етук, шахс қилиб вояага етказишда энг мухим омиллардан 
бири ҳисобланади. Шунинг учун хам биз миллий-маънавий қадриятларни одобнома дарслари орқали ўқувчилар 
онгига сингдириш ўзига хос муҳим ахамият касб этади деган фикрларни олға суриб, ундан кенг фойдаланиш 
тизимини қуйидагича ифодалаймиз: 
-
оиладаги тайёргарлиги; 
-
ота-онанинг педагогик тайёргарлиги; 
-
ака-опаларини ёрдам бериш имконияти; 
-
қўшимча адабиётлар билан таминланганлиги; 
-
мактабга мослашув даври; 
-
ўқитувчининг махорати; 
-
бошланғич таълимда тарбиявий ишларнинг тўғри йўлга қўйилиши билан ифодаланади. 
Миллий-маънавий қадриятларнинг ёшлар онгида таркиб топишида оиладаги муносабатлар энг асосий 
ўринлардан бирини эгаллайди. Бунда оилада, оила аъзолари томонидан бир-бири билан бўлаётган мулоқат 
жараёнида ёшлар уларни ўзларида акс эттиришга харакат қилади. Қачонки оилада шарқона муносабатлар тўғри 
йўлга қўйилган бўлса, бола тарбиясига жиддий қараб уларни шарқона нафосат доирасида тарбиялашга харакат 
қилинса, ўз-ўзидан болаларда миллий-маънавий қадриятлар шакилланади. 
Бошланғич синф ўқувчиларига миллий-маънавий қадриятларни ўқиш дарсларида сингдириш тизимини 
қуйидаги тарзда амалга оширилса мақсадга мувофиқ бўлади. 
Юртимизда байрамлар кўп, байрамлар ичида шундай байрамлар борки, кузнинг биринчи куни-1 
сентьябр мамлакатимизда катта билим байрами тарзида нишонланади. Бу кундаги “биринчи кўнғироқ” 
мактабларда хам ўқув йилининг бошланишидан дарак беради. Бу байрам барча ота-оналар, ўқитувчилар ва 
ўқувчиларга қувонч улашади. Бу айниқса, мактабга илк бор қадам қуйувчилар кайфиятида яаққол сезилади. 
Чунки “Биринчи қўнғироқ”нинг асосий қахрамонлари айнан шулар. 
1 сентяьбр-Мустақиллик, Тинчлик, Билимлар байрами кунидир ва буларнинг биргаликда 
нишонланиши-Мустақиллик, тинчлик ва билимлар тантанасининг тимсолидир. Мустақиллик байрамининг 
давоми сифатида яанги ўқув йили бошланишининг ўзида хам рамзий маъно бор. Бу умумхалқ байрами бўлиб, 
чуқур ва ёрқин билимлар оламига саёҳат қилиш учун, республикамизнинг мустақиллиги ва гуллаб-яашнаши 
учун, бутун дунёда тинчлик ва осойишталик хукм суриши учун ижодий кураш сифатида анъанага айланмоқда.