A qodiriy nomidag jizzax davlat pedagogika instituti biologiya va uni o

O'qituvchilar va tibbiyot xodimlarini mehnati - bu odamlar bilan bog'liq mehnat bo'lib, vaqt etishmovchiligi, to'g'ri qaror qabul qilinishi, asab zo'riqishiga olib keladi.
O'quvchi va talabalar mehnati - buning asosini imtihon va sinovlar tashkil etadi. Bunda asosiysi xotira va e'tibor ko'proq ishlaydi.
Ijodiy mehnat - bu eng qiyin mehnat bo'lib, unda yaxshi xotira va e'tibor talab qilinadi. Ijodiy mehnat yozuvchi, kompozitor, rassom va arxitektorlarga xosdir. Ularda asab tolalari charchaydi, taxikardiya, qon bosimi oshishi, harorat ko'tarilishi kuzatiladi.
Mеqnatning fiziologik tamoyillari va charchashning profilaktikasi.
Ish paytida inson organizmida turli xil fiziologik o'zgarishlar kuzatiladi. Har bir ish o'z qiyinchiliklariga ega va insonning barcha a'zolarining faoliyatini jamlaydi. Markaziy asab sistemasi asosiy o'ringa ega. Bu asab sistemasi har bir inson harakatini o'rnatadi. Bunday qoida “dinamik stеrеotip” deb ataladi. Dinamik stereotipni asosiy tushunchasi shundaki, u markaziy asab sistemasiga asab protsesslarini kiritgan. Dinamik stereotip ortiqcha harakatlarga yo'l qo'ymaydi, energiyani tejaydi va charchashni uzoqlashtiradi, hamda, mehnat faoliyatida sharoitni o'zgarishiga moslaydi. Mehnat jarayonida fiziologik sistemalar faollashadi. Jismoniy sharoitda “vegetativ” sistema faollashadi (qon yurishi, nafas olish, yurak urishi yuqori darajada o'sadi).
Aql faolligi davomida miyaning har bir bo'linmlari faollashadi, qon borishi va kislorod talabi oshadi. Mehnat fiziologiyasida asosiy tushuncha - bu ishga layoqatlilik va xolsizlikdir.
Ishga yaroqlilik
Ishga yaroqlilik vaqti -vaqti bilan o'zgaradi va fazalarga bo'linadi.

1. 
   faza - markaziy asab sistemasi va yurak faolligi oshadi.
   
2. 
   faza - markaziy asab sisetmasini darajasi o'sadi, mehnat natijasi yuqori bo'ladi.
   
3. 
   faza - ish faoliyatini pasayishi, xoldan toyish bilan bog'liqligi.
   

Har bir fazani davomiyligi markaziy asab sistemasiga hamda ishlash sharoitiga boqliq. Masalan: 1 kursdagi talabaning ish faoliyati ertalabki soat 11.00da faollashadi, mustahkam ishlash 16.00 gacha, so'ng 3 fazada ish faoliyati susayishi, ya'ni charchash kuzatiladi. Bu erda asosiysi 2-faza bo'lib, bunda ish davomida tadbirlar o'tkazish, o'qish vaqtidagi tanaffuslar va sport bilan shug'ullanish mumkin bo'ladi.