9-синф янгиси 1-mavzu organik olamning turli tumanligi

47-Mavzu

1.Irsiyat nima – organizmning belgi xususiyatlarini kelgusi avlodga o’tkazib turish xossasi

2.Qanday ko’payishda yangi avlod bir hujayrali yoki ko’p hujayrali tuzilmalardan rivojlanadi-jinssiz va vegetativ
3……tufayli tur bir xilligi saqlanib borsa,……
Turni xilma-xil qilib qo’yadi- irsiyat;o’zgaruvchanlik
4.O’zgaruvchanlik nima – yangi belgi va xususiyatlarni namoyon etish qobiliyati
5-Genotip nima ? Organizimning genlarning yig’indisi
6-Fenotip nima ? Organizimning ? Belgilarning yig’indisi
7,Genetikaning oldida turgan muomolarni Yodlang kitobdan ?
8,,Duragaylasah ,? Har xil genotipli organizimlarni chatishtirish natijasida bir xil genotipli organizinlarning olinishi
9 Sitogenetik usul ? Xromosomalrni o’rganadi
10,Molukular genetic usul ?DNK va RNK sturukturasi o’rganiladi
11,,Ontagenetik usul ? Shaxsiy rivojlanishni o’rganadi 12,Genetikaning rivojlanishini nechta bosqichga bo’lamiz ? 3ta 1-Mendil va uning izdoshlari 2-T Morgan va Uning izdoshlari 3-Kimyo fizika kibernatika fan yutuqlari
13,Genetika faning RIvijhlanishga xisa qo’shgan o’zbek olimlari ? Musayev 2-jalilov 3-nazarov 4-miraxmedov abdukarimov ,Abdulayev
13,Urg’ochlik gameta nima deyiladi ? Venera zuxrosi ko’zgusi
14,Erkaklik gametaning ikkinchi nomi ? Mars qolqoni

48-Mavzu
9.Mendel tadqiqotlari kim tomonidan qayta kashf etildi – 1900-yil De-Friz,Chermak,Korrens

10.Gnetikaga asos solingan yil – 1900yil
11.No’xat o’simligining 1)dominant 2)ressessiv Belgilarini toping
a)silliq b)sariq v)burishgan g)yashil d)oq e)qizil f)uzun h)kalta i)oddiy dukkak j)bo’g’imli dukkak
-1-abefi 2-vgdhj
12.Mendelning 1-qonuni – dominantlik(birinchi bo’g’inda bir xillilik qonuni
13.Gibridologik usul – ma’lum belgisi jihatdan bir-biridan ajralib turadigan ota-onalarni chatishtirish
14.Ressessiv belgi – F₁da namoyon bo’lmaydigan belgi
15.Oraliq irsiylanish qanday belgilarda kuzatiladi-qulupnay mevasi rangi,qush pati tuzilishi,andaluz tovuq pati rangi,
16.Mendel no’xatni necha juft belgisi bo’yicha o’rgandi-7
53-54-56-Mavzular
18.No’xatning qaysi belgilari mustaqil taqsimlanmasligi isbot etildi-changchi shakli,gul rangi
18.birikish guruhlarini soni 1)drozofila 2)no’xat 3)makkajo’xorida nechta bo’ladi
a)4 b)8 v)7 g)10 d)14 -1a 2v 3g
19.Poliduragayda gametalarning umumiy sonini hisoblash formulasi – 2n
20.Bir xromosomada joylashgan genlar…….
-birikish guruhini hosil qiladi va birgalikda nasldan naslga o’tadi
21.Drozofila nima uchun genetic tadqiqotlarda qulay biologic obyekt – laboratoriya sharoitida oson ko’paaydi,serpusht,25-26*da 10-15kunda nasl beradi,irsiy belgilari ko’p turlicha,xromosoma oz(diploid8 ta)
22.Drozofila pashshasiga xos xususiyatlarni toping
1)krossingover faqat urg’ochisida bo’ladi
2)krossingover faqat erkagida bo’ladi
3)analiz qiluvchi chatishtirish faqat urg’ochisida bo’ladi 4)analiz qiluvchi chatishtirish faqat erkagida bo’ladi- 1.3
23.drozofilaning urg’ochisida qanday jinsiy xromosoma mavjud-ikkita tayoqchasimon
24.Drozofilaning erkagida qanday xromosoma mavjud – bitta tayoqchasimon va bitta ikki yelkali
25…… Y xromosoma deyiladi-ikki yelkali
26……. X xromosoma deyiladi – tayoqchasimon jinsiy xromosoma
27.Autosoma – erkagi va urg’ochisida farq qilmaydigan bir xil xromosoma
28..Qaysi organizmlarda Y xromosoma umuman bo’lmasligi mumkin-hasharotlar
29.Urg’ochi geterogametalik qaysi organizmlarda kuzatiladi – kapalak,qush,sudraluvchi
30.Odamda qaysi kasalliklar X-xromosomada joylashgan jinsga bog’liq holda irsiylanadi – gemofiliya,daltonizm
31.Drozofilada qaysi belgi X jinsiy xromosomada joylashgan va jinsga bog’iq holda irsiylanadi-ko’z rangi(A-qizil,a-oq)
32…..faqat otadan o’g’il bolaga o’tadi – Y-xromosomada joylashgan genlar
33.To’ldiruvchi tasir—komplimentar
34.tovuqning no’xatsimon va gulsimon tojli vakillarini genotipini toping-aaBB aaBb; AAbb Aabb
35.tovuqlardagi oddiy toj – aabb;
yong’oqsimon toj – AABB yoki AaBb
36.Komplementar tasir – genotipda allel bo’lmagan genlarning o’zaro tasiri natijasida organizmda yangi belgilarning rivojlanishi
37.Polimer tasiri – allel bo’lmagan bir necha genning bitta belgining rivojlanishiga tasiri
38.Polimer tasir qaysi belgilarda uchraydi –miqdoriy
39.Polimeriyaga misol – hayvonlarning vazni,o’sishi,o’simlikning bo’yi,tovuqlarning tuxum qo’yishi, qoramolning sut miqdori,yog’liligi
40.Osimlik tarkibidagi vitaminlar miqdori qaysi ta’sirga misol bo’ladi-polimer
41.polimeriya hodisasini kim o’rgangan-.Nilson Ele
42.Nilson Ele qaysi o’simlik ustida tajriba o’tkazdi – bug’doy(A₁A₁A₂A₂ – qizil va a₁a₁a₂a₂-oq)
43……orqali irsiylanish qonunlarini o’rganishning ahamiyati katta-polimer
44.Miqdor belgilarning rivojlanish darajasi nimaga bog’liq – unga tasir etuvchi polimer genlar
45.Poligenlar tasirida irsiylanadigan belgilarni aniqlang
-uy hayvon massasi,sut miqdori yog’liligi,g’alladoshlarda boshoq uzunligi,makkajo’xori so’tasining kattaligi.lavlagi ildizmevasida shakar miqdori
46.gulli o’simliklarning gullarining to’q qizil bo’lishini tamin etuvchi gen nimaga daxldor - poya va shoxlarining ham to’q qizil rangda bo’lishiga
47.Drozofila meva pashshasida ko’zlarida pigment bo’lmasligini belgilaydigan gen nimaga sabab bo’ladi
-pushtlilikni kamaytiradi,ba’zi ichki organlarni rangiga ta’sir ko’rsatadi.hayotchanlikni qisqartiradi
48.Jingalak patli tovuqlarda pat tovuq tanasiga yopishib turmaydi,natijada qanysi organlar ishi buziladi-hazm qilish,yurak-tomir.Bu esa nasl qoldirish va hayotchanligiga salbiy tasir ko’rsatadi
49…….tur evolyusiyasi jarayonida tarixan tarkib topgan bo’lib,avvalo genlarning doim bir biriga yaqindan o’zaro tasir etib turishi bilan ifodaladi-genotipning yaxlitligi
50.letal gen – halokatga olib keluvchi gen
57-Mavzu

1-Jinsar nisbati birga bir bo’lgan organizimlarni belgilang ? Ayrim jinsli v xayvonlar va Ikki uyli o’simliklar

2-Jinslar nisbati 1;0 bo’lgan organizimlarni aniqlang ? Germafrodit xayvonlar va bir uyli ‘simliklar va ikki jinsli gular
3-X xromasomaning shakli qanaqa ? Tayoqchasimon
4,, Y xromasomaning shakli qanaqa ? Ikki yelkali
5,urg’ochisi getrogametali bo’lgan o’simliklarni belgilang ? Kapalaklar,qushlar,sudralib yuruvchilar
6,Daltonizim va Gemofilya qanday kasalik ? X xromosomaga birikadigan retsesiv kasalik
7,Y xromosomadagi genlar otadan faqat kimga o’tadi ? O’g’ilga
59-Mavzu

1-Kombinativ o’zgaruvchanlikni belgilang ? Xar xil genotipli organizimlardan bir xil genotipli organizimning olinishi

2-Rekombinativ o’zgaruvchanlik ? Meyozda krasingvo’r bo’lishi xisobiga mutatsiyaga uchragan organizimlarning xosil bo’lishi
3-Mutatsion o’zgaruvchanlik ? Gen va Xromosomalar orqali amalga oshadi
4-Ontagenetik o’zgaruvchanlik ? Yosh bilan bog’liq o’zgaruvchanlik
5-Modifikatsion o’zgaruvchanlik ? Tashqi muxit tasrida yuzaga keladigan o’zgaruvchanlik
70.Nilufarning suv ostidagi ,suv ustidagi bargi qanday shaklda bo’ladi -lansetsimon;voronkasimon
71.Suv yong’og’ining suv ostidagi , suv ustidagi Bargi qanday shaklda-patsimon qirqilgan;yaxlit
72.Odamlarda nima tufayli teri qoramtir bo’ladi – ultrabinafsha nurlar tasirida melanin pigmenti to’planishi tufayli
73.Reaksiya normasi nima – belgilarning xilma xillik darajasi yoki o’zgaruvchanlik chegarasi
74.reaksiya normasining kengligi nima bilan aniqlanadi – genotip bilan aniqlanadi organism hayot faoliyatidagi belgilaarning ahamiyatiga bog’liq
75.reaksiya normasining torligi qaysi belgilarga xos-bosh miya va yurak kattaligi
76.organizmda uni miqdori juda keng doirada o’zgaruvchan bo’ladi – yog’
77.Sut tarkbidagi yog’ miqdori nimaga bog’liq – qoramol zotiga,genotipga
78.Hasharotlar yordamida changlanadigan o’simliklarning qaysi belgisi juda o’zgaruvchan bo’ladi – barg kattaligi
79.Fenotipik o’zgaruvchanlik xususiyatlarini toping
-irsiylanish xususiyatiga ega emas.o’zgarishlar guruhli xarakterga ega,tashqi muhit tasiriga bog’liq.o’zgaruvchanlik chegarasi genotip bilan aniqlanadi,namoyon bo’lish darajasi turli organizmda turlicha

61-Mavzu

51.To’satdan vujudga kelgan va qatiy ravishda nasldan naslga o’tadigan o’zgarishlar natijasida qanday belgilar paydo bo’lgan-xushbo’y no’xatning kalta poyali navlari va qat qat tojbargli o’simliklar
52.Tur ichidagi xilma xillikning birdan bir manbai—mutasiya
53.Mutasiya nima – genetic materialning irsiy o’zgarishi
54.Ko’pchilik mutasiyalar qanday holda bo’ladi – resessiv bo’lib geterozigota holda nasldan naslga o’tadi
55.Qanday mutasiyalar gomo va geterozigota holatda yashovchan bo’lmaydi,individual rivojlanishning dastlabki bosqichlarida nobud bo’ladi – dominant mutasiya
56.Aniq ko’zga tashlanadigan o’zgarishlar – kalta oyoqli qo’y,tovuqlarda pat bo’lmasligi,mushuk barmog’I ayriligi,pigment bo’lmasligi(albinism),barmoq kalta bolishi,ko’p barmoqlilik(polidaktiliya)
57.Generativ mutasiya – shu organism belgilarning namoyon bo’lishiga tasir tmaydi keyingi bog’inda namoyon bo’ladi
58.Somatik hujayra geni o’zgarsa – shu organizmning o’zida namoyon bo’ladi jinsiy ko’payishda keyingi avlodga o’tmaydi
59.O’simlikshunoslikda……..madaniy o’simliklarning yangi navlarini yaratishda keng foydalaniladi-somatik mutasiya
60.Gen yoki nuqtali mutasiya – bir gen doirasidagi bitta yoki bir necha nukleotidning o’zgarishi yoki almashinishi bilan bog’liq
61.Qaysi mutasiyalar oqsil tuzilishiga o’zgartirish kiritadi,polipiptid zanjiridagi aminokislotalarning ketma-ketligini yangilaydi sh bilan oqsilning funksional faolligini o’zgartiradi – nuqtali mutasiya
62.Xromosoma mutasiyasi nima tufayli yuzaga keladi – xromosomaning ma’lum bir qismining yo’qolishi
63.Poliploidiya – soda hayvon va o’simliklarda xromosomalarning karra ortishi
64.Kariotipda xromosoma sonining karra ko’payishi bilan qanday o’zgarish kuzatiladi-genetik barqarorlik oshadi,mutasiyada hayotchanlik pasayish xavfi kamayadi
65.Mutasiya tasir doirasiga qarab – foydali,zararli,dominant va resessiv
66.Genlarning muhim xususiyatlaridan biri – mutasiya hosil qilish
67.Rentgen nurlari tasirida mutasiya paydo bo’lishi necha marta oshirildi-150
68.Seleksionerga yordamchi material beradi – suniy yol bilan hosil qilinadigan mutasiyalar

62-Mavzu

80.Odamad qancha normal va patologik belgilarning nasldan naslga o’tishi genealogic usul yordamida aniqlangan – 4000
81.Odam genetikasining asosiy usullari – genealogic,egizaklar,sitogeneti,biokimyoviy,populyasion,ontogenetic
82.Geneologik usul – odamning mumkin qadar ko’proq nasl nasabini o’rganib chiqish
83.Odamdagi qobiliayt istedod irsiy omillarga bog’liq ekanligi qaysi usul bilan aniqlangan – genealogic
84.Odamdagi dominant belgilar – jingalak soch(geterozigotada taram taram soch),sochning erta to’kilishi,malla bo’lmagan soch,qo’y ko’;z, sepkillar, pakanalik, polidaktiliya
85.Odamdagi resessiv belgilar – to’g’ri soch,normal,malla soch,ko’k yoki kulrang ko’z,sepkil bo’lmasligi,normal bo’y,barmoqlar soni normal
86.Geneologik usul bilan qaysi resessiv genlarning nasldan naslga o’tishi aniqlangan-qandli diabet, tug’ma karlik,gemofiliya, shizofreniya(og’ir ruhiy kasallik)
87.Geneologik usul bilan qaysi dominant belgilarning nasldan naslga o’tishi aniqlangan- .braxidaktiliya,silga moyillik,ko’z shox pardasining ko’rlikka olib keladigan irsiy degenerasiya
88.Odamda egizaklar necha xil -2
89.qanday rivojlangan egizaklar bir jinsli va bir-briga hayron qolarli darajada oxshash bo’ladi – bir tuxumdan
90.Qaysi usul odamda uchraydigan ko’pgia irsiy kasalliklarni tushunib olish uchun ko’pgina qimmatli materiallar beradi – sitogenetik
91.Irsiy kasalliklarning ko’pchiligi…–mutasiyadan iborat va resessivdir
92.Qaysi usul yordamida odam xromosoma to’plamidagi ko’rinadigan darajadagi o’zgarishlarni o’rganish imkonini beradi – sitogenetik
93.Xromosoma mutasiyaning qanday toifasi sitogenetik usul yordamida aniqlanadi – xromosoma tuzilishi va sonining ko’rinadigan darajada o’zgarishi
94.Qon leykositlari alohida oziq muhitda necha darajada tushirib o’rganiladi – 37*C
95.Qaysi usul xromosomalarni sanab hisoblashdan tashqari xromosomalardagi ancha nozik o’zgarishlarni ham o’rganishga imkon berdi – sitogenetik
96.Odamdagi uchraydigan patologik o’zgarishlar,moddalar almashinuvining odatdagicha borishidagi o’zgarishlar qaysi usulda aniqlanadi – biokimyoviy
97.Qaysi usul bilan qandli diabet kasalligining sababi aniqlanadi – biokimyoviy

63-Mavzu

Polidaktilya qanday kaslik ? Ortiqcha barmoqlik Dominat kasalik
2-Sindaktilya qanday kasalik ? Parmoqlarning qo’shilib ketishi
3,Mikresefaliya qanday kasalik ? Boshning kichkina yuzning kasta bo’lishi yani aqliy zaiflik
98.Odam populasiyasida qancha irsiy kasalliklarning nasldan naslga o’tishi aniqlangan – 2000
99.Tibbiyot genetikasi nimani o’rganadi – odamdagi irsiy kasalliklar va ularning paydo bo’lish sabablari,davolash usullarini
100.Irsiy kasalliklar shartli ravishda nechanechiga bo’linadi – 2ga xromosoma va gen
101.Gen kasalliklari qanday holda yuzaga keladi – dominant va resessiv
102.Dominant gen kasalliklari – fenotipda aniq yuzaga keladi,davolash imkoni bo’ladi
103.Resessiv gen kasalliklari – geterozigota holatad fenotipda namoyon bo’lmay yashirin holda faoliyatsiz bo’lib rivojlanmaydi.Keyingi avlodlarda gomozigota holda namoyon bo’lib gen kasalligining yuzaga kelishiga sabab bo’ladi
104.Gen kasalliklari qaysilar – fenilketonuriya, albinism, gemofiliya,daltonizm
105.Fenilketonuriya nechta chaqaloqdan bittasida uchraydi -10 000
106.Fenilketonuriyada o’z vaqtida tashxis qo’yib chaqaloq ovqatidan fenilalanin olib tashlanmasa qanday o’zgatrish yuz beradi-miya shakli buzilib,mikrosefaliya rivojlanadi,aqliy zaiflik belgilari paydo bo’ladi
107.Qaysi kasallik resessiv genlarning gomozigota holatga o’tishi natijasida paydo bo’ladi – albinism
108.Albinizm nechta bolaning bittasida uchraydi -10 000 yoki 200 000 tadan bittasi
109.Albinizm kasalligi belgilari - terida pigment yo’q,sochi oq,ko’rish qobiliyatida kamchilik bor,.quyosh nuriga juda tasirchan
110.Qaysi kasalliklar jinsiy X-xromosomaga birikkan holda nasldan naslga o’tadi – gemofiliya,daltonizm
111.Xromosoma kasalliklari qaysilar – daun sindromi,Klaynfelter,Shershevskiy-terner sindromi
112.Xromosoma kasalliklari nima bilan bog’liq – xromosoma soni va tuzilishining o’zgarishi
113.Daun sindromi kimda uchraydi – erkakda ham ayolda ham
114. Daun sindromi kelib chiqishining asosiy sababi – 21-juft xromosomaning bittaga oshib ketishi natjasida diploid to’plam 47ta bo’ladi
115. Daun sindromining asosiy belgisi – boshi nomutanosib kichik,yuzi keng,ko’zlari kichiik va yaqin joylashgan.Og’zi yarim ochiq aqli zaif,odatda bepusht,uzoq yashamaydi.
116.Daun kasalligida qanday poroglar ko’p uchraydi-yurak yirik qon tomir porogi
117. Daun sindromi bilan tug’ilish sababi – onaning yoshi 40dan oshgan bo’lsa bu kasallik bilan tug’ilish ehtimoli katta
118.Klaynfelterda jinsiy xromosoma qanday holda bo’ladi – XYY,XXY,XXXY
119. Klaynfelter belgilari – qo’l oyoqlari uzun,yelka chanoqqa nisbatan tor,skelet tuzilishi ayollarnikiga o’xshash
120. Klaynfelter kimlarda uchraydi – faqat erkaklarda
121.XYY holat nechta bolaning bittasida uchraydi-.1000
122.Klaynfelterda XXY , XXXY holat nechta boladan bittasida uchraydi – 500
123.Shershevskiy terner kimlarda uchraydi – faqat ayollarda
124. Shershevskiy ternerda jinsiy xromosoma qanday holda bo’ladi – bittaga kamayib,XO bo’ladi.Natijada diploid to’plamda 45 ta xromosoma bo’ladi
125. Shershevskiy terner belgilari – tuxumdon rivojlanmagan, ikkilamchi jinsiy belgilari juda sust namoyon bo’ladi
126. Shershevskiy terner nechta qizdan bittasida uchraydi – 5000
127.Tibbiyot genetikasi uchun qanday organizmlarni aniqlash katta ahamiyatga ega – geterozigota tashuvchilarni
128.Xo’rozning bo’yin qismida pat bo’lmasligi – dominant mutasiya