6-Мавзу: маҳсулот сифатининг техник назоратини ташкил этиш

6.4. Корхоналарда маҳсулотнинг сифатини назорат қилиш усуллари
Маҳсулот сифатига корхона жамоасининг давлат олдидаги жавобгарлиги барча ишлаб чиқариш бўлимларида, технологик жараёнларнинг барча босқичларида (дастлабки хом ашё, материаллар, ярим тайёр маҳсулотлар, детал на буюмлар келиб тушганидан то буюртмачиларга тайёр маҳсулот сифатида юборилгунча) ишлаб чиқариладиган буюмлар устидан техникавий назоратни олиб бориш учун махсус бўлимлари) ташкил қилиниши ва шунингдек, маҳсулот сифатини қоникарли даражада таъминлашни тақозо этади.
Бу бўлим зиммасига ишлаб чикаришнинг барча жараёнларини назорат қилиш билан бирга, тегишли бўлимларнинг маълум даражада сифатли маҳсулот ишлаб чикаришни таъминлашдаги жавобгарликларини аниқлаш вазифаси ҳам юкланади.
Техникавий назорат бўлимларининг вазифалари факат тайёрланган махсулотнинг талабларга мос текшириш билан чекланиб қолмасдан, технологак интизом даражаси, дастгоҳлар, асбоб-ускуналарнинг давлат, тармоқ ва корхона стандартларига мослигини ҳам назорат қилишдир. Техникавий назорат бўлимлари ишлаб чиқарилган қисмлардан фойдаланиш даврида улариипг хусусиятлари ўзгартириш назорат қилиб бориш, нуқсон ва камчиликлар тўғрисидаги ахборотларни таҳлил қилиш, буюмлар тузилиши, уларни тайёрлаш технологиясини ва техиикавий назорат усулларини, такомиллаштириш тадбирлари ишлаб чикарилади одатда, техникавий назорат устидан раҳбарлик марказлаштирилгаи бўлиб, директорга бўйсунувчи бўлим бошлиғи томонидан бошкарилади. Цех ва бўлимларда техникавий назорат бюроси ташкил этилган, у назорат бўлимининг бошлиғига бўйсунадилар. Улар корхонага келтирилган хом ашё, материаллар, турли маҳсулотларга меҳаник ишлов бериш, цехларда тайёрланган қисмлар, тайёрлов бўлимларида бажарилган ишлар, маҳсулотларнинг йиғилишини, бўялиши, синалиши, асбоб-ускуналарнинг созланганлиги мунтазам назорат қилиб борадилар.
Техникавий назорат бўлимининг таркибига турли материалларни, ўлчов асбобларини синайдиган лабораториялар киради. Техникавий назорат бўлимининг асосий вазифаси: ишлаб чиқариладиган маҳсулотларда нуқсонлар бўлишига йўл қўймаслик, технологик жараёнларни лойиҳалаштириш асосида борини назорат қилиш, улардан чекланган ҳар қандай асбоб-ускуна ва дастгоҳларни текшириш, созлаш ҳамда зарур бўлган таъмирлашни талаб қилишдир.
Ишлаб чикариш шароитларига биноан, саноат корхоналарида турли техникавий назорат усуллари кўлланилади.
Ўтказилиш жойига биноан, назоратнинг туғри (тайёрланган буюм ёки бажарилган машин махсус назорат қилиш жойида текшириш) ва «силжувчан» (технологик жараён бажарилаётган иш жойида текшириш) турлари шаклланган.
Технологик жараёни босқичларига қараб «дастлабки назорат» (бундай назорат маҳсулот тайёрлашдан ёки йнғишдан олдин, унннг таркибига кирувчан материаллар ва қисмлар бўйича ўтказилади), «жараёнлараро назорат» (махсулотни тайёрлаш жараёнининг турлн босқичларида ўтказиладнган иазорат) ва “якунловчи иазорат”дан иборат бўлиб, бунда сўнгги технологик жараёндан ўтган барча буюмлар ҳамда уларнинг қисмлари назорат килинади.
Текширилувчи манбаларини қамраб олиш бўйича «сидирға иазорат» (бунга барча буюмлар ва уларнинг қисмлари текширилади) ва нуқсонларни бартараф қилишда энг самарали ҳисобланган «статистик иазорат» ўтказилади. Бунда назоратлар маҳсулотнинг сифатини, технологик жараёнларнинг боришини ва дастгохларнинг ҳолатини тайёрлаш ҳамда уларнн мослаштнриш мақсадида қўлланилади. Улар назорат танлаш усулига асосланган бўлиб, эҳтимоллар назарняси хамда математик статистикага таянади. Юқорида кўрилган назоратлардан «танланма»си махсулотни қайта текшириш ёки ундан фойдалаш шароитларида ҳам қўлланилади.

Назорат ва муҳокама учун саволлар

1. Техник назорат турларининг хусусиятлари.
2. Маҳсулот сифатини бахолаш усуллари
3. Маҳсулот сифатини ошириш нима
4. Техникавий назорат бўлимининг таркибига кирувчи ускуналар нималардан иборат?
5. Сидирға иазорат, нуқсонларни бартараф этиш, статистик назоратларнинг мазмуни
6. Назоратнинг “танланма” маҳсулотни қайта текшириш
7. «Дастлабки назорат», «жараёнлараро назорат», “якунловчи иазорат” турларига изоҳ беринг