3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Азамат Зиё. Узбек давлатчилиги тарихи (Энг қадимги даврдан Россия босқинига қадар). - Т., 2000. - Б. 67.

18_
Азамат Зиё. Узбек давлатчилиги тарихи (Энг қадимги даврдан Россия босқинига қадар). -Т., 2000. - Б. 76.

19^Уша манба. - Б. 77.

20^Изоҳ: «Қадимги шарқ» тушунчаси фанда жанубий-ғарбий, жанубий ва шарқий Осиё, шунингдек, шимолий ва шимолий-шарқий Африка мамлакатлари йиғиндисини англатиш учун анъанавий тарзда ишлатилади.

21^ Қаранг: Муҳамедов Ҳ. Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи (Қадимги дунё давлати ва ҳуқуқи тарихи). - Т., 1999. - Б. 53-54.

22^Изоҳ: Аккадча «бабилон» - Бобили - Худо дарвозаси. Подшолиги 300 йил (милоддан аввалги 1894-1595 йиллар) ҳукм суриб, иккидарё оралиғида чуқур из қолдирган.

23^Изоҳ: Хаммурапи қонунларининг асл нусхаси Париж (Лувр)да сақланади.

24^Изоҳ: Ведалар - гимнлар, қўшиқлар ва диний дуолардан иборат катта тўплам. Бундай тўпламлардан 4 таси: Ригведа, Самаведа, Яжурведа ва Атхарваведа сақланиб қолган. Энг қадимги қисмлари милоддан аввалги II минг йилликка мансубдир.

25^Изоҳ: Уларни кўпинча португалликлар ибораси билан «каста» деб атайдилар. Лекин, бу ном ҳиндларнинг «жати»сига тўғри келади. «Жати» янада кўпроқ парчаланган биқиқ гуруҳларни, ўзларига бирор касбни танлаб олганларнинг шундай гуруҳларини билдиради.

26^Изоҳ: Брахманлар - дин ҳомийлари, коҳинлар (Олий худо - Брахман); кшатрийлар - ҳарбийлар, ҳукмдорлар; вайшийлар - деҳқонлар, ҳунармандлар, савдогарлар; шудралар - хизматчилар, камбағаллашган деҳқонлар ҳамда озодликка чиқарилган қуллар.

27^Изоҳ: Бу қонунларнинг пайдо бўлиш вақти ҳали тўлиқ аниқланмаган. Кўпгина олимлар уларни милоддан аввалги II аср ва милоднинг II асри оралиғида пайдо бўлганлигини кўрсатади. Ҳуқуқшунос олим Ҳ. Муҳамедов ушбу фикр ҳақиқатга яқинлиги таъкидлайди.

28^Изоҳ: Антик сўзи лотинча «антигуитас» - қадимги, эски сўзидан олинган.
64

29^ Қаранг: Мухамедов Ҳ. Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи. 1- қисм. - Т., 1999. - Б. 186.

30^ Қаранг: Черниловский З.М. Всеобщая история государства и права. - М., 1996. - С. 73.

31_
Қаранг: Семенов В.Ф. Урта асрлар тарихи. - Т., 1973. - Б. 143.

32^Изоҳ: Сомонийлар хонадони асосчиси Шимолий Афғонистоннинг Балх вилоятидан бўлган ер егаси, деҳқон Сомонхудот. Бу сулола ўзини Эроннинг қадимги подшолари Сосонийлардан келиб чиққанлигини даъво қилади. Қаранг: Босворт К.Э. Мусульманские династии. - М., 1971. - С. 145.

33^ Қаранг: Буниятов З. Государство Хорезмшахов-Ануштегинидов (1097-1231). - М., 1986. - С.24.

34^Изоҳ: Х1Х аср охирида қадимшунос олим М.С.Андреев томонидан Фарғона водийсида, Исфара сойининг юқорисидаги Ворух қишлоғидан топилган қоятошдаги арабий ёзувларнинг бирида Қорахоний сулоласига мансуб Исфара ҳукмдори Абул Фазл Аббос Арслон Тегиннинг номи ва мансаби ҳамда шу ҳудуддаги кенг ўтлоқ ва овлоқ ерлар қўриқ жойга айлантирилганлиги, яъни ҳукмдорга тегишли (бошқаларга ман қилинган) мулк эканлиги ёзилган.

35^Изоҳ: Франк - атамаси дастлаб Рейннинг ўрта ва қуйи оқимларидаги герман қабилаларининг умумий номи бўлган. Франклар қироллиги сали франклари томонидан ташкил топади.

36^Абулгозий Баҳодирхон. Шажарайи турк. -Т., 1992. - Б. 60.
145

37_
Қаранг: Муқимов З. Узбекистон давлати ва ҳуқуқи тарихи. - Т., 2003. - Б. 139.

38_
Қаранг: Муқимов З. Узбекистон давлати ва ҳуқуқи тарихи. - Т., 2003. - Б. 140.

39_