21. YÜZyil tüRKÇESİnde yeni Ögeler ve yeni SÖZCÜkler

1.1.4. Yeni Ögenin Tespiti Üzerine 
Dile ait yeni birimler arasından yeni ögelerin belirlenebilmesi için bir yönteme 
ihtiyaç olduğu açıktır. Bu konuda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bunlardan 
Cabré
’ın ileri sürdüklerine baktığımızda nispeten göreceli olduğunu fark ederiz. 
Zaten Cabré da bunları “parametre” olarak ifade ederek maddelerin 
değişkenliğini kabul eder. Bir birimin yeni öge olup olmadığını anlamak için var 
olduğunu söylediği parametreleri şöyle açıklar: 
a. 
Art zamanlılık (diachrony): Eğer bir birim son zamanlarda ortaya çıkmışsa 
yeni ögedir. 
b.
Sözlük bilimi (lexicography): Eğer bir birim sözlükte yer almıyorsa yeni 
ögedir. 
c. 
Sistematik istikrarsızlık (systematic instability): Eğer bir birim biçimsel 
(biçim bilgisel, yazımsal, ses bilgisel) veya anlamsal istikrarsızlık 
sergiliyorsa yeni ögedir. 
d. 
Psikoloji (psychology): Eğer bir birim konuşucu tarafından yeni bir birim 
olarak algılanıyorsa yeni ögedir.

---

19 
Ancak C
abré bu ölçütlerin her bağlamda aynı sonuçları vermeyeceğini, yeni öge 
alanında çalışan kimselerin bir birimin yeni öge olup olmadığı konusunda sözlük 
bilimsel parametreye eğilim gösterdiğini söyler (Akt. Bozkurt, s.29). Oysa dile ait 
yeni birimler arasından yeni ögelerin belirlenebilmesi için göreceli 
yaklaşımlardan ziyade alanın uzmanlarınca üzerinde ortaklaşa karara varılmış 
sistemli ve 
kurallı bir yaklaşım oluşturulması gerekmektedir. 
D
ildeki yeni bir birimin belirli süreçleri geçirdiği halde genel dil sözlüklerinde 
bulunmuyor oluşu, dikkate alınması gereken bir husustur. Bunun için öncelikle 
bahsi geçen yeni sözcük biriminin sözlüğe alınıp alınmaması konusunda 
geçirmesi gereken süreçleri bilmek gerekir. A
nlık oluşumların yeni ögeye, yeni 
ögenin de sözlük birimin
e dönüşebilmesi; onun dilde yerleşikleşmesi ile 
mümkündür. 
Kelimenin sözlükselleşme sürecinden “sözlükçülük” bölümünde 
daha detaylı bahsedilecek olmakla birlikte yeni bir kelimenin yerleşikleşmesi için 
gereken ölçütleri genel manada 
sıklık, yaygınlık, farklı biçimler oluşturma, uyum 
sağlama ve dayanıklılık olarak ifade edebiliriz (Akt. Bozkurt, s.42).
Ayrıca neolojizmlerin tespitinde dilbiliminde mevcut olan çeşitli yaklaşımlar da 
dikkat çekicidir. Yeni ögelerin birtakım özelliklerini vurguladığı için bu 
yaklaşımları şu şekilde sıralayabiliriz: kültür değişimlerini temel alan “kültürel 
dilbilimsel yaklaşım”, kelimenin ortaya çıktığı zaman dilimine odaklanan “belirgin 
tarihsel ya
klaşım”, kelimenin yalnızca kullanıldığı an içerisinde yeni olduğunu 
savunan 
“ruh dilbilimsel yaklaşım”, kelimenin sözlükte mevcut olup olmamasını 
esas alan “sözlükbilimsel yaklaşım”, söyleyişteki yeniliği merkeze alan 
“deyişbilimsel yaklaşım”, inovasyonları temel alan “özdeşlik/göndergesel 
yakla
şım”, yazar kaynaklı üretimleri esas alan “yapısal yaklaşım” vb.(Şafak, 
2018, s. 11-16). 

---

20