21. YÜZyil tüRKÇESİnde yeni Ögeler ve yeni SÖZCÜkler

1.1.2. 
Yeni Ögeyi Ele Alış Biçimleri ve Yaklaşımlar 
Bir önc
eki bölümde kavramların açıklamalarını verirken yararlandığımız 
Fransızca sözlük, neoloji-neolojizm çalışma alanının sözlükbilimcilerin sözünü 
ettiği ancak uygulamaktan kaçındıkları bir alan olduğu yorumunu içermektedir 
(2002, s.372-
374). Bu yorumdan anlaşılan odur ki; yeni kelime ve yeni öge 
tespitini mümkün kılacak bir sistemin geliştirilememesi yahut kapsamlı bir veri 
tabanının belirlenememesi bu alanın esas ihtiyaç duyulan uygulama kısmını 
geri plana atmaktadır. Nitekim bu tez çalışmasının oluşumunda dildeki 
neolojizmlerin belirlenmesine yönelik istifade edilen kaynakların çoğunda 
görülen doğrudan alana yönelik, kapsamlı ve kurallı hamleler yerine dil bilinci 
çevresinde şekillenen bireysel ve sınırlı hamlelerle karşılaşmak ifadeyi destekler 
biçimdedir. Bu da bize alana yönelik 
kapsamlı bir yöntem geliştirilmesinin 
gerekliliğini ve sistematik devamlılık ihtiyacını göstermektedir. 
Sadece konudan haberdar olmak yeterli 
olmadığı gibi dile ait neolojizmleri 
yalnızca belirlemiş olmak da yeterli olmayacaktır. “Seçilen neolojizmlerin geniş 
yahut dar eşzamanlı olarak, bir bütün halinde dil için veya belli kullanımlara göre 
ayırt edilmesi gerekir”
 
(Dictionnaire de Linguistique, 2002, s.374). Bu ifade; 
neolojizmlerin 
genel dile mi yoksa çeşitli alanlara ait birimler mi olduğunu ve 
yapılacak çalışmaların hayal edilemeyecek bir birikimle yoğrulan dilin hangi 
dönemindeki 
söz varlığını hedef aldığını bilme gerekliliğine işaret eder. Bu 
doğrultuda yapılan çalışmalar, belirlenen neolojizmlerin genel dil sözlükleri 
yahut terim sözlü
klerine alınma sürecini de kolaylaştıracaktır. 
Anbean değişen dünyada bugün, Türkçedeki yeni ögeleri/neolojizmleri 
belirlemeye yönelik sürdürülen ve daimi olarak güncel tutulan 
kapsamlı bir 
çalışma grubuna yahut araştırma birimine duyulan ihtiyacı göz ardı edemeyiz. 
Çünkü bu zamana kadar 
Türkçede neolojizm üzerine yapılmış az sayıda 

---

13 
çal
ışmanın hepsinin bireysel ve belirli tarih aralıkları yahut disiplin alanlarına 
sıkışmış çalışmalar olduğunu görmekteyiz. Oysa hemen her alanda yaşanan 
gelişmeler ve buna bağlı olarak artan yeni ögeler, dile yönelik yapılan 
çalışmaların neden geniş çapta olması gerektiğini açıklar niteliktedir. Bu 
noktada kurumsal olarak derleyici ve sistemli bir tutum izlemek gereklidir. Örnek 
verecek olursak neolojizmlerle çok eski zamanlardan beri ilgilenilen 
Fransa’da;
 
B
aşbakan’ın hizmetlerine bağlı ve Fransız Dili Yüksek Konseyi’nin tavsiyelerini 
yürüten, Genel Delegasyon & Fransız Dili, (ilk olarak resmi gazetede yayınlanan 
ve 
terminoloji komisyonlarının önerilerini içeren) resmi bir ‘Neolojiler Sözlüğü’ 
yayınlanmaktadır (2002, s.372-374). Bunun gibi düzenli yayınlar ve çalışmalar, 
Türk dilinin de ihtiyacı kapsamındadır.
Neolojizmi konu alan 
çalışmaları incelediğimizde dil uzmanlarının yeni 
sayılabilecek bu alana karşı gösterdikleri yaklaşımların, alanı ve kapsamını 
kavra
mak açısından yol gösterici birer rehber olduğunu söyleyebiliriz. Buna 
istinaden Zeynep Korkmaz 
Gramer Terimleri 
Sözlüğü
adlı eserinde “yeni 
kelime” olarak ifade ettiği dildeki yeni birimleri; “dilin kendi kök ve eklerinden 
yararlanarak, o dilin yaşayan veya ölü kelimelerindeki yapıya bakarak yapılan 
veya ağız ve lehçelerden alınarak kullanıma sokulan kelimeler” olduğunu söyler. 
Yeni kelimenin türetilme sürecine vurgu yapmakla birlikte örneklendirir: 
“basın, 
yayın, basınç, birikim, dergi, durum, göçmen, işlem, kazı, gezi, konut, sözlük, 
tapınak, yaratık, yargı, yanıt vb.” (2007, s.242). Bu açıklama bize türetilecek 
ye
ni ögelerin taşıması gereken temel özellik hakkında bilgi vermektedir. 
Türetilecek yeni ögenin Türk toplumunda benimsenmesi için Türkçenin yapısına 
uygun olması, dilde ifade kolaylığı sağlaması, toplumun kültür ve bilinci içinde 
kolay yer edinebilmesi gibi 
hususların yanı sıra Türk dünyasına da hitap edecek 
biçimde birleştirici nitelikte olması beklenir.

---

14 
Berke Vardar,
“yeni sözcük” kavramını; “yeni oluşturulmuş veya bir süre 
unutulduktan sonra yeniden kullanılmaya başlanmış, bir başka dilden veya bir 
ağızdan yeni alınmış anlamlı birimlerle yeni bir anlam edinmiş aynı türden 
birimlere verilen ad
” olarak açıklayarak bize neolojizm ve yeni sözcük 
kavramlarını tek bir tanımda beraberce verir. “Yeni sözcük”lerin sıklıkla türev ve 
birleşik yapı biçiminde karşımıza çıktığını söyler (2002, s. 223). Nitekim 
çalışmanın inceleme kısmında, yeni öge ve yeni sözcük olarak 
gruplandıracağımız kelimelerin oluşum biçimleri de karşılarında verilerek bu 
konuda bir çıkarım yapılmaya çalışılacaktır.
Kamile İmer, Ahmet Kocaman ve Sumru Özsoy tarafından hazırlanan