15 ma'ruza. I guruh elеmеntlari. Mis, kumush, oltin Reja

Mis. Tabiatda uchrashi. Tabiatda oz miqdorda tug’ma mis uchraydi. Birikma holdagi Cu₂O kuprit, Cu₂S mis yaltirog’i, CuFeS₂ misli kolchedani yoki xalkopirit, CuO-tenerit minerali, shuningdek malaxit (CuOH)₂CO₃ ma’lum. Kumush sulfidlar holatida qo’rgoshin, rux, kadmiy bilan birga uchraydi.
Mis, kumush va oltin tabiatda erkin metallar holatida ham uchraydi. Mis elementi tabiatda ikki xil izotop holiday uchraydi:  (69,1%) va  (30,9%).  radioaktiv izotopining yarim emirilish davri 12,8 soat.
Fizik xossalari: pushti qizil rangli, yumshoq, yuqori issiqlik va elektr o’tkazuvchanlikka ega. Suyuql. harorati 1083°C.
Kimyoviy xossalari: Mis havoning miqdoriga qarab Cu₂O va CuO kabi oksidlar hosil qiladi. Cu₂O – qizil rangli. Beqaror birikma:
4Cu + O₂ = 2Cu₂O
2Cu + O₂ = 2CuO
Mis galogenlar bilan ham odatdagi sharoitda oksidlanadi:
Cu + Cl₂ = CuCl₂
Yuqori haroratda NO misni Cu₂O ga NO₂ bo’lsa CuO ga oksidlaydi.
4Cu + 2NO = 2Cu₂O + N₂
4Cu + 2NO₂ = 4CuO + N₂
Azot va uglerod mis bilan ta’sir etmaydi.
2Cu + O₂ + H₂O + CO₂ = (CuOH)₂CO₃
Sianit ionlari ishtirokida mis oson oksidlanib sianidli komplekslar hosil qiladi.
2Cu + O₂ + H₂O + 4KCN = 2K[Cu(CN)₂] + 2KOH
Yuqori temperaturada mis gaz holdagi HCl bilan ta’sirlanadi.
2Cu + 2HCl(g) = 2CuCl₂ + H₂
Odatdagi sharoitda reaksiya chapga surilgan yuqori haroratda o’ngga suriladi. Mis va uning birikmalari kuchli zahar hisoblanadi.