11-Mavzu: Jamoa tushunchasi va uning o’ziga xosliklari

6-MAVZU: TA‘LIM JARAYONI MOHIYATI. TA‘LIM QONUNIYATLARI 
VA TAMOYILLARI.  
R E J A:  
1.  Ta‘lim jarayonining mazmun-mohiyati. 
2.  Ta‘lim jarayoni- yagona dinamik tizim sifatida. 
3.  Ta‘lim borliqni bilishning o‘ziga xos shakli sifatida. 
4.  Ta‘lim qonuniyatlari va tamoyillari.  
Mavzu bo‘yicha tayanch so‘zlar:  
Ko‘rgazmalilik,  ilmiylik,  onglilik,  faollik,  tarbiyalovchilik,  nazariy  va 
amaliyot uyg‘unlik, shaxsiy xususiyatlarni hisobga olish, izchillik, insonparvarlik,  
 
ADABIYOTLAR: 
 
1.  Karimov  I.A.  ―Barkamol  avlod–O‘zbekiston  taraqqiyotining  poydevori‖.  T. 
1998. 
2. O‘zbekiston Respublikasining ‗Ta‘lim to‘g‘risida‖gi Qonuni. T. 1998. 
3. G‘oziyev E. Psixologiya. O‘quv qo‘llanma. T. 1994. 
4. Pedagogika. Qo‘llanma. T. 1996. 
5. Pedagogika. Kurs lekstii. M. 1984. 
 
 
1.  Ta‘lim  qoidalari  o‘qituvchining  faoliyatini  va  o‘quvchilar  tomonidan 
ilmiy  bilimlarning  o‘zlashtirilish,  tegishli  ko‘nikma  va  malakalar  hosil  qilishning 
va malakalar hosil qilishning asosiy qonun va yo‘l-yo‘riqlarini o‘z ichiga oladi.  
 
Ta‘lim  qoidalari  deb  –  umuminsoniy  tarbiyaning  maqsad  va  vazifalarini 
amalga oshirishga qaratilgan o‘qish o‘qitish jarayonlarining yo‘nalishi, o‘quvchilar 
tomonidan  ilmiy  bilimlarning  o‘zlashtirilishi,  bilim  va  malakalar  hosil  qilishning 
asosiy qonun va qoidalarining yig‘indisiga aytiladi.  

---

 
O‘qitish  qonuniyatlari  talablarini  albatta  e‘tiborga  olinishi  zarur,  chunki 
qonuniyat–bu  barqaror,  zaruriy  u  yoki  bu  hodisalar  va  jarayonlar  o‘rtasidagi 
mutanosiblik va muhim aloqa.  
 
Ijtimoiy  ehtiyojlar  va  sharoitlar  o‘quv  jarayonining  xarakterini,  uning 
vazifalarini,  mazmuni  shakllari  usullari  va  vositalarini  qonuniy  ravishda  aniqlayu 
beradi.  Demak,  ta‘lim  berish-tarbiyalash  va  o‘quvchilarning  umumiy 
rivojlanishlarini bir butunlikda amalga oshirish zarur.  
 
O‘qitish qonuniyatlari o‘qitish qoidalarini ilmiy asosda o‘zaro bog‘lanishda 
qo‘llash  ko‘nikma  va  malakalarni  chuqur,  puxta  ongli va  ta‘sirli  o‘zlashtirilishini 
ta‘minlaydi.  
 
Ta‘limning mazmuni hayot hozirgi zamon fani bilan bog‘langan bo‘lganligi 
uchun  ham  vuzifalarda  mamlakatning  iqtisodiy  rivojlanishning  jadallashtirish 
muammolari, 
ishlab 
chiqarishni 
mexanizastiyalash, 
avtomatlashtirish, 
kompyuterlash kabilar asosida intinsivlash o‘z aksini topishi kerak.  
 
Har  bir  o‘qituvchi  shuni  angla  еtishi  zarurki,  o‘quv  jarayonini  samarali 
qurish–bu  ishda  o‘zini  oqlagan  pedagogik  qonuniyatlar,  qoidalar,  didaktik 
qoidalarni  hozirgi  zamon  sharoitidagi  yangi  masalalarni  hal  qilishda  ijodiy 
foydalangan holda uchun butunlay va o‘zaro aloqada foydalanish demakdir.  
 
O‘qitish  qoidalarini  yaxshi  bilish  o‘qitishning  zarur  usullarini  tanlashga 
yordam beradi.  
 
Hozirgi kunda olimlarimiz ta‘lim qoidalarini quyidagicha guruxlashtirilgan:  
1.  Ta‘limning ilmiy bo‘lim qoidasi.  
2.  Ta‘limda nazariyaning amaliyot bilan bog‘liq bo‘lish qoidasi.  
3.  Ta‘limda onglilik, faollik va mustaqil qoidasi. 
4.  Ta‘limning tarbiyalovchilik xarakteri.  
5.  Ta‘limda ko‘rsatmalilik qoidasi.  
6.  Ta‘limda  ilmiy  bilim  va  ko‘nikma  malakalarni  ilmiy  bilim  va  ko‘nikma 
malakalarni puxta mustahkam o‘zlashtirish qoidasi. 
7.  Ta‘lim jarayonini va tizimini ................... va insonparvarlashtirish qoidasi. 
8.  Ta‘lim  jarayonida  har  qaysi  o‘quvchiga  xos  xususiyatlarni  hisobga  olish 
qoidasi.