1. Умумгеографик карта деб қандай картага айтилади?

15. Далада бажариладиган тахририй ишлар қандай жараёнларни ўз ичига олади? 
Далада бажариладиган таҳририй ишлари қуйидаги жараѐнларни ўз ичига олади:
–ҳудудни жойда ўрганиш ва кўрсатмаларни жойда амалга ошириш. Дешифровкани эталонлар асосида бажаришни (мисол тариқасида 
ўрганиладиган жойлар) тушунтириш;
–дешифровка бўйича ҳамма ишларга раҳбарлик қилишни, географик номларни аниқлаб ѐзишни ва уларни манбалар билан таққослаб 
текшириш.
Дешифровка манбаларини текшириш (стереорисовка хонасида). Рельефни баландлик отметкалар бўйича боғлаш (камбинациялашган 
съемкада) далада бажарилади.
Картага қўшимча қилиб, съемка қилинган ҳудудни географик жиҳатдан характерлаб очерк ѐзиш ва уни таҳрир қилиш ҳам муҳаррирнинг 
вазифасидир. Муҳаррирни вазифаси ҳамма ишларни бажарилишини таъминлашгина эмас, балки иш жараѐнида хатоликларга йўл 
қўймасликни олдини олишдир. Муҳаррир картани сифатига, аниқлигига, мазмунига, жиҳозланишига ҳамда замонавийлигига жавоб 
берувчи асосий шахс ҳисобланади. 
16.Топографик карталарда генерализация жараёнини ўрганишнида унинг омиллари ва қоидаларини тушунтиринг? 
Картографик генерализация –харитада тасвирланган объектларни унинг мақсади, мазмуни ва ҳудуднинг хусусиятларига қараб танлаш ва 
умумлаштириш. Харитада объектларнинг асосий хусусиятларини, уларнинг характеристикалари ва алоқаларини ўткзиш;
барча хариталар учун, ҳатто йирикмасштабли хариталар учун ҳам умумий; унинг ортиши билан тасвирнинг мавҳумлиги ортиб боради ва 
янги маълумотлар пайдо бўла бошлайди; бу расмийлаштириш ва автоматлаштириш учун энг муракаб картографик жарраён.
Генерализацияга таъсир қилувчи омиллар:
хариталарнинг мақсади ва мамзуси,
масштаб,
объектнинг хусусиятлари (ѐки ҳудуди),
объектнинг ўрганилиганлик даражаси,
харитани график жихозлаш йўллари.
Хаританинг мақсади ва мавзуси харитада қайси объектларни энг катта деталлар билан кўрсатилиши зарурлигини, қайси объектларни 
умумлаштириш ѐки олиб ташлашни белгилайди (тупроқ харитасида гидротехника тармоғи батафсил тасвирланади, лекин йўллар ва аҳоли 
пунктлари умумлаштирилади; иқтисодий хариталарда аксинча).
Масштаб
Йирик масштабдан майда масштабга ўтишда тасвир «кичраяди», барча тафсилотларни тасвирлаш имконсиз бўлиб қолади - генерализация 
муқарра.
Масштаб кичрайган сари кўпроқ генерализация қилишни талаб этади 
Масштаб йириклашкани сари объект элементлари алохида контурларда тасвирланади 
Масштаб йириклашган сари сизга объеклар тасвирида батафсилроқ маълумот керак бўлади 
Объект ёки ҳудуднинг хусусиятлари жуда кичик бўлса ҳам, харитада унинг характерли элементлари (масалан, қурғоқчил минтақалардаги 
барча саѐз кўллар ѐки майда масштабдаги харитада дарѐнинг муҳим бурилиши каби) кўрсатилиши зарурлигини белгилайди.
Бу генерализациянинг энг субъектив омилларидан биридир. 
Объектнинг ўрганилганлик даражаси - агар тасвир етарли даражада ўрганилмаган бўлса, у муқаррар равишда генерализацияланган бўлади 
(тўлиқ бўлмаган маълумотларга асосланган прогноз хариталари енг умумлашган). Харитани график жихозлаш усуллари - кўп рангли 
хариталар битта рангли хариталардан кўра кўпроқ белгиларни кўрсатишга имкон беради, шунинг учун сиз битта рангли харитада кўпроқ 
генерализацилашингиз керак
Сифат ва миқдорий хусусиятларни умумлаштириш
Оддий тушунчалардан мураккабларга ўтиш
Объектларни саралаш
Шаклларни соддалаштириш
Контурларни бирлаштириш
Тасвир елементларининг кўчиши
Объектларни муболағаси
Генерализациянинг турлари: } Генерализациянии геометрик шакли 
Генерализациянинг турлари: 
Сифат хусусиятларини умумлаштириш объектлар ўртасидаги фарқларнинг камайиши билан боғлиқ ва таснифлашнинг кенгайиши билан 
боғлиқ, хаританинг легендасидан бошланади.
Миқдорий хусусиятларни умумлаштириш:
шкала градацияларини катталаштириш;
нуқта хариталари учун нуқта вазнини ошириш.
Мисоллар:
топографик хариталарни генерализацияшда
жой қисмининг баландлигини ошириш;
аҳоли сони бўйича жойларнинг таснифини мустаҳкамлаш. 
(Генерализацияни геометрик шакллари) 

---

Тасвир елементларининг кўчиши Смещение элементов изображения - баъзи объектларнинг ҳақиқий позициясига нисбатан кичик 
силжишлари, контурларни умумлаштириб, географик асосни сақлаб қолиш учун контурларни бирлаштиргандан кейин зарур.
Мисол: қирғоқ бўйидаги қишлоқни денгизга яқинлаштириб, қирғоқларни тўғрилаш натижасида ундан узоқлашди.
Объектларни муболаға билан тасвирлаш – алоҳида муҳим объектларнинг кичик ўлчамларига ва ҳатто муболағасига қарамай харитада 
қолдириш (кичик, амма характерли дарё бурилишлари, қурғоқчил даштларда ).
Геометрик аниқлик - харитадаги объекларнинг қай даражадалиги уларнинг ердаги ҳолатига мос келади. Объектнинг кўчиши геометрик 
аниқликнинг бузилишига олиб келади.
Мухум (географик) ўхшашлик - харитада объектларнинг географик хусусиятлари ва муносабатлари тўғри кўрсатилган.
Генерализация жараёнининг асосий зиддияти - мазмунли ўхшашлигини сақлаш кўпинча геометрик аниқликнинг бузилишига олиб келади.
Генерализацилашда мазмун ўхшашлиги устивор аҳамиятга эга.