1. Suyaklarning tuzilishi haqida umumiy ma’lumotlar. Suyaklarning shikastlanishi haqida ma’lumotlar

Transport shinalarining asosiy turlari: shotisimon va to’rsimon qilib ishlangan metall shinalar, faneradan ishlangan shinalar bo’lishi mumkin. Oyoqqa qo’yish uchun mo’ljallangan maxsus transport shinasi (Deterixis shinasi) esa yog’ochdan ishlangan bo’lib, tovonga taqalib turadigan fanera va burama tayoqchadan iborat. Immobilizatsiya qilish uchun fanera bo’laklari, tayoqlar, yupqa taxtalar, har xil ro’zg’or buyumalari va singan joyni qimirlamaydigan qilib qo’yishga ishlatsa bo’ladigan boshqa narsalardan foydalanish mumkin.

Kalla suyaklari singan paytda aksariyat xollarda bosh miya ham zararlanadi. Shikastlangan odam hushsiz xolatda bo’lishi mumkin. Birinchi tibbiy yordam ko’rsatishda juda ehtiyot bo’lish talab etiladi. Shikastlangan odamni ko’zdan kechirib, tekshirib chiqilgandan keyin qomini pastga qilib zambilga yotqiziladi, boshining tagiga(yuziga) o’rtasi chuqurroq tushirilgan yumshoq to’shama (yostiqcha) qo’yib qo’yiladi yoki paxta-dokadan ishlangan chambarakdan foydalaniladi

Shikastlangan ustki va pastki jag’lar sopkonsimon bog’lam bilan mahkam bog’lanadi, odamning tili tomog’iga tiqilib, havo yo’lini berkitib qo’ymasligi uchun boshini yon tomonga burib qo’yiladi. Qol va oyoq suyaklarining sinishi boshqa suyaklarning sinishidan ko’ra ko’proq uchrab turadi. Bilak, qo’l panjasi va barmoqlarga fanera, karton yoki shotisimon shina qo’yiladi. Qo’lni kosinkaga solib osib qo’yiladi. Bilak suyaklari singanida qo’lni tirsak bo’g’imidan to’g’ri burchak ostida asta-sekin bukib, kaftini ko’krak tomonga burish va shu xolda shina yoki qo’lda bor vositalar yordamida qimirlamaydigan qilib bog’lab qo’yish kerak. Shina barmoqlarning asosidan to yelkaning yuqori uchdan bir qismigacha yetkazib qo’yiladi. Ana shunda qo’l bilak-kaft usti va tirsak bo’g’imlari harakatlanmaydigan xolatga keladi, keyin esa qo’lni durrachaga (kosinkaga) solib osib qo’yiladi (28-rasm). Chanoq suyaklari singanida shikastlangan odam hamisha og’ir xolatda bo’ladi. Uni qattiq narsa (fanera. taxta. eshik) ustiga chalqancha yotqiziladi va tizzalarining tagiga oyoqlari tizza bo’g’imlaridan yarim bukilgan va ikki yon tomonga sal kerilib turadigan qilib, palto yoki choyshabni dumaloqlab qo’yib qo’yiladi. Shikastlangan odamning bir nechta suyaklari singan bo’lsa, u vaqtda birinchi tibbiy yordam quyidagi tartibda korsatiladi: qon oqishi to’xtatiladi, jaroxatga steril bog’lamlar qo’yib bog’lanadi, og’riqni qoldiradigan dori, yelka suyakka yuboriladi va oldin hayotga hammadan ko’ra singanda immobilizatsiya xavfli bo’lgan siniqlar, keyin esa qolgan siniqlar immobilizatsiya qilinadi va bemorni tibbiyot muassasasiga olib borish choralari ko’riladi.