1. Quraminda alkolid saqlawshi da’rilik o’simlikler. Alkaloidlar dıńxromotografiyalıq analizi

b) Bangiduwana japiraģi - Folia Stramonii. Shańaraǵı. Ituzumdoshlar – Solanaceae. Bir jıllıq, yoqimsiz hidli, boyı 100 sm, geyde 120 sm ga jetetuǵın ot ósimlik. Poyasi tik o'suvchi, tuksiz ayrisimon shoxlangan. Bargi ápiwayı, bandli, toq jasıl, tuksiz (poyaning joqarı bólegindegileri túkli) bolıp, poyada ketma - ket jaylasqan. Gulleri iri, poyada jalǵız - jalǵız o'rnashgan. Gulkosachasi naychasimon, bes qırlı, bes tishli, tiykar bólegi sheńber formasında mıywe menen birge qaladı.

Gúldiń tajıisi aq, voronkasimon, uzın hám tar naychali, múyeshsimon o'yilgan, bes tishli, qayırılǵan, gulkosachasidan eki ret úlken. Otaligi 5, analıq túyini qos belgili, joqarıǵa jaylasqan. Mıywesi - máyeksimon, qattı hám qalın sheńgeller menen oralǵan, tórtew chanog'i menen ashılatuǵın ǵórekshe. Urıwı qara, gúńgirt domalaq búyreksimon, tegis, ústki tárepinde mayda tereńchalari boladı. Ónimdiń sırtqı kórinisi. Tayın ónim bargdan ibarat. Bargi uzın bandli, tuksiz, máyeksimon, ótkir ushlı, tegis emes o'yilgan (tereń) bólekli (iri japıraqları tishsimon qırlı ), ústki tárepi toq jasıl, tómengi tárepi bolsa ash jasıl, uzınlıǵı 6 - 25 sm, eni (tiykar bólegi boyınsha ) 5 - 20 sm. Orta hám birinshi tártip degi qaptal tamırları aǵıw hám plastinkasınıń tómen tárepinen talay bo'rtib shıqqan. Ónimdiń kúshsiz hám ashshı - shor mazalı bar. Ónimdiń mikroskopik dúzilisi. Sıltı eritpesi menen kórsetilgen bargning sırtqı dúzilisi mikroskop astında kóriledi. Japıraq epidermisining diywali qıysıq - bugri boladı. Bargning hár eki tárepinde ústitsalar bar. Túkler siyrek bolıp, japıraq tamırı boylap jaylasqan. Túkler eki qıylı dúzilgen: ápiwayı - júdá iri (2 - 5 kletkalı ), shúyelli hám ayaqshası bir kletkalı, boshchasi bolsa kóp kletkalı mayda túkler. Bargda kristallar júdá kóp bolıp, olar múyeshleri anıq bolmaǵan druz formasına iye. Geyde bargda jalǵız kristallar birlesken halda dús keliwi múmkin. Ximiyalıq quramı. Alkaloidlar 0, 4% ge shekem bolıp, tiykarǵı giostsiamin hám skopolaminni quraydı. Isletiliwi. Durman bargi “Astmatol” hám “Astmatin” quramına kirip, bronxial astma keselliginde qollanıladı.

c) Ashshi boyan - òsimliģiniń jer ùstki bòlimi (Herba Sophorae pachycarpae). Shańaraǵı. Dukkakdoshlar – Fabaceae. Kóp jıllıq, aǵıw - jasıl reńli, boyı 30 - 60 sm ga jetetuǵın ot ósimlik. Poyasi bir neshe, tik o'suvchi, tiykar bóleginen baslap shoxlangan. Bargi tok párli, quramalı bolıp, bandi menen poyada ketma - ket jaylasqan. Gulleri ash sarı, shingilga tóplanǵan. Mıywesi -qalın, gúńgirt reńli, ilgesheksimon, mayda siyrek túkli, 1 - 2 urıwlı, pıskende ashılatuǵın dukkak. Urıwı

elipssimon, eki tárepi tegislew, bir az jıltır bolıp, toq bawırrang yamasa qara rangga boyalǵan. Ónimdiń sırtqı kórinisi. Tayın ónim poya, japıraq hám gúl qospasınan ibarat. Poyasi jabıwǵan aq túkler menen oralǵan. Bargi toq párli quramalı japıraq. Bargchalari 6 - 12 jup, cho'ziqroq, ellipssimon, uzınlıǵı 15 - 20 sm, eni 3 - 10 mm bolıp, hár eki tárepi túkler menen oralǵan. Gulleri qıysıq, gulkosachasi qońırawsimon, mayda, sertuk, 5 bargli, kalta hám keń úshmúyeshliksimon tishli, gúldiń tajıisi gulkosachasidan eki ret uzın. Tojbargi 5 bolıp, jelken, qayiqcha hám eskeklerdi shólkemlesken. Jelken teris máyeksimon formada, úlkenligi qayiqcha hám gúrekshelerdi shólkemlestirgen tojbarglarga ese. Otaligi 10, hámmesi bólek - bólek, analıq túyini bir xanalı, joqarıǵa jaylasqan.