1-mavzu: “Mikroiqtisodiyot” fanining predmeti va o’rganish uslubi “Mikroiqtisodiyot” fani

Investitsiyalash - bu kapitalni yaratish yoki kapital zahirasini to’ldirish jarayonidir. Investitsiyalash deganda, yalpi va sof investitsiyalash tushuniladi.

YAlpi investitsiyalash - kapital zahirasining umumiy o’sishidir.

qoplash - asosiy kapitalning ishdan chiqqan qismini almashtirish.

Sof investitsiya - yalpi investitsiyadan qoplash uchun sarflanadigan mablag’ni ajratgandan keyingi qolgan qismi.

Sof investitsiya q YAlpi investitsiya - qoplash.

Agar yalpi investitsiya qoplashdan yuqori bo’lsa, sof investitsiya musbat bo’ladi (bu holda kapital ko’payadi va ishlab chiqarish kengayadi). Agar yalpi investitsiya qoplashdan kichik bo’lsa, sof investitsiya manfiy bo’ladi (mavjud kapital kamayib boradi). Va nihoyat, yalpi kapital qoplashga teng bo’lsa, kapital hajmi o’zgarmaydi (bu holda kapital oddiy takror ishlab chiqarilmaydi).

qisqa muddatli loyihalarni (qisqa muddatli investitsiyalarni) tahlil qilganda kapitalning ichki o’zini oqlash koeffitsienti dan va ssuda foizi dan foydalaniladi. qisqa muddatli oraliqdagi investitsiyalarning (bir yillik oraliqdagi) chekli sof oqlashi ularning chekli ichki oqlash koeffitsientidan ssuda stavkasi foizini ayirish orqali aniqlanadi:
bu yerda - chekli sof qoplash;

- chekli ichki qoplash;

- ssuda stavkasi foizi.

Agar bo’lsa, investitsiyadan olinadigan foyda maksimal bo’ladi.

Faraz qilaylik, firma mandarin sotish bilan shug’ullanadi, deylik. Firma sotish quvvati turli bo’lgan do’konlarni qurmoqchi. Do’konlarni qurish uchun sarflanadigan kapital mablag’lar, sotish uchun sarflanadigan xarajatlar quyidagi jadvalda keltirilgan (1-jadval). Ssuda foizi stavkasi 10 foiz bo’lsin.

12.1-jadval.

Bir yillik investitsiya qaytimlari

Do’kon-larning sotish quvvati (kir kunlik), kg	Umumiy inves-titsiya (kapitalmablag’ sarfi), so’m	CHekli inves-titsiya, so’m	Kapitalga to’la-nadigan chekli foiz, so’m	CHekli sotish xarajat-lari, so’m	CHekli umumiy xara-jatlar, so’m (MC)	Inves-titsiya-dan olina-digan daromad, so’m (MR)	CHekli foyda, so’m
1000	100000	100000	10000	5000	115000	120000	5000
2000	200000	100000	10000	7500	117500	120000	2500
3000	300000	100000	10000	10000	120000	120000	0
4000	400000	100000	10000	12500	122500	120000	-2500
5000	500000	100000	10000	15000	125000	120000	-5000

Bir kunda 1000 kg mandarin sotadigan do’kon qurish uchun 100000 so’m sarflanadi, 2000 kg uchun esa 200000 so’m sarflanadi va hokazo. Sotish masshtabi 1000 kg ga oshganda umumiy sarflanadigan kapital hajmi 100000 so’mga o’zgaradi. Foiz stavkasi 10 foiz bo’lgani uchun chekli investitsiya 100000 so’mga, to’lanadigan mablag’ 10000 so’mga teng. Har bir 100000 so’mlik chekli investitsiyadan olinadigan chekli daromad bir xil bo’lib, u 120000 so’mga teng. Sotish quvvati 1000 kg bo’lganda, chekli umumiy xarajat (chekli investitsiya plyus kapitalga to’lanadigan chekli foiz plyus chekli sotish xarajati) 115000 so’m bo’ladi va chekli foyda 120000-115000q5000 so’mni tashkil etadi. Sotish quvvati 2000 kg bo’lgan do’kon uchun ushbu ko’rsatkichlar mos ravishda 117500 va 2500 so’mga teng bo’ladi. Agar chekli xarajat chekli daromad ga teng bo’lsa , kapitaldan olinadigan foyda maksimal bo’ladi. Do’konlarning bir kunlik sotish quvvati 3000 kg bo’lganda foyda maksimal bo’ladi, ya’ni 5000q2500q7500 so’m. Ushbu holat quyidagi 12.19-rasmda ifodalangan.