1-mavzu: biologiya fanining maqsadi va vazifalari

“ZIG-ZAG” TEXNOLOGIYASI
3-KICHIK GURUH
VAZIFA
Modifikatsion o’zgaruvchanlik
Modifikasion  o’zgaruvchanlik.  Organizm  fenotipining  qanday  bo’lishi,  undagi 
belgilarning  rivojlanish  darajasi,  uning  genotipiga   hamda  irsiy  axborotining  yuzaga 
chiqishi  muhit  sharoitiga  bog’liq.  O’zgaruvchanlikning  genotip  o’zgarishiga  bog’liq 
bo’lmay,  balki  tashqi  sharoit  o’zgarishi  oqibatida  fenotipda  yuzaga  keladigan  xili 
modifikasion o’zgaruvchanlik deb ataladi. Bu turdagi o’zgaruvchanlik bir xil genotipga 
ega  bo’lgan  organizmlarda  ularning  har  xil  sharoitda  yashashlari  oqibatida  namoyon 
bo’ladi.
Modifikasion  o’zgaruvchanlikning  chegarasi  organizmning  genotipiga,  irsiy 
xususiyatlariga  bog’liq.  Organizmdagi  belgilarning  tashqi  muhit  omillarining  ta’sirida 
muayyan doirada, genotipga bog’liq holda o’zgarish qobiliyatiga reaksiya normasi deb 
ataladi.  Organizmdagi  belgilar  modifikasion  o’zgaruvchanlikka  moyillik  darajasi  bilan 
o’zaro anchagina farq qiladi.
Hasharotlar  yordamida  changlanadigan  o’simliklar  guli  kamdan-kam  hollarda 
o’zgaradi,  lekin  barglarining  kattaligi  juda  o’zgaruvchan  bo’ladi.  Inson  uchun  foydali 
bo’lgan  o’simliklar,  hayvonlar,  mikroorganizmlarni  olish  uchun  modifikasion 
o’zgaruvchanlikning  reaksiya  normasini  bilish  seleksiya  amaliyotida  katta  ahamiyatga 
ega. Ayniqsa, qishloq xo’jaligida yangi sermahsul zot va navlarni yaratishdan tashqari, 
mavjud bor zot va navlardan yuqori darajada foydalanish imkonini beradi. Modifikasion 
o’zgaruvchanlik qonuniyatlarini o’rganish tibbiyotda inson organizmi reaksiya normasi 
doirasida saqlab turish va rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Shunday  qilib,  modifikasion  o’zgaruvchanlik  quyidagi  asosiy  xususiyatlar  bilan 
xarakterlanadi:
1) irsiylanish xususiyatiga ega emas;
2) o’zgarishlar guruhli xarakterga ega;
3) o’zgarishlar tashqi muhit ta’siriga bog’liq;
4) o’zgaruvchanlik  chegaralari  genotip  bilan  aniqlanishi,  ya’ni  o’zgarishlar  bir  xil 
yo’nalishda  bo’lishiga  qaramay,  ularning  namoyon  bo’lish  darajasi  har  xil 
organizmlarda turlicha bo’ladi.

---