1-Маъруза. Интеллектуал ахборот технологияларига кириш. Асосий тушунча ва таърифлар

Сунъий интеллект соҳасидаги тадқиқотларнинг бошланишини (50 йиллар охири) Ньюэлл, Сайман ва Шоуларнинг турли хил масалаларни ечиш жараёнларини тадқиқ қилиш ишлари билан боғлашади. Улар ишининг натижаси мулоҳазалар ҳисобидаги теоремаларни исботлашга мўлжал-ланган «Мантиқчи-Назариётчи» ва «Умумий масала ечувчи» дастурлари бўлди. Бу ишлар сунъий интеллект соҳасидаги тадқиқотларнинг биринчи босқичини бошлаб берди. Бу тадқиқотлар масалаларни ечишда турли хил эвристик усулларни қўллашга асосланган дастурларни ишлаб чиқиш билан боғлиқ бўлган.
Сунъий интеллектнинг қўлланилиш соҳаларига қуйидагилар киради: 
1. Теоремаларни исботлаш;
2. Ўйинлар;
3. Тасвирларни таниш;
4. Қарор қабул қилиш;
5. Адаптив (мослашувчан) дастурлаш;
6. Машинада мусиқаларини басталаш;
7. Табиий тилда маълумотларни қайта ишлаш;
8. Ўқитувчи тўрлар (нейротўрлар);
9. Оғзаки концептуал ўқитиш.
Сунъий интеллект тизимларини қўллашнинг функционал структураси
Бу структура учта ҳисоблаш воситалари мажмуасидан ташкил топган:
1. Лойиҳаланган дастурни бажарувчи воситалар мажмуи;
2. Кенг доирадаги фойдаланаувчилар талабларига тез мослашувчи структурага эга бўлган интеллектли интерфейс воситалари мажмуи;
3. Учинчи воситалар мажмуи биринчи икки мажмуанинг ўзаро алоқасини таъминлайдиган билимлар базаси ҳисобланади.
Бажарувчи тизим - шаклланган дастурни бажаришни таъминлайдиган барча воситалар мажмуини бирлаштиради.
Интеллектли интерфейс - дастурий ва қурилмавий воситалар тизими бўлиб, фойдаланувчилар учун уларнинг касбий фаолиятида вужудга келадиган масалаларни ҳал қилишда компьютерни қўллашни таъминлайди.
Билимлар базаси - бошқа компоненталарга нисбатан марказий ўринни эгаллайди, чунки билимлар базаси орқали масалани ечишда иштирок этадиган ҳисоблаш тизимлари воситаларининг бирлашуви амалга оширилади.
Ҳақиқий воқеликни тўла билиш, ахборотлар билан чиқиш, қайта ишланган ахборотларни сақлаш ва улардан фойдаланиш имконига эга бўлган тизимларга билимлар базаси дейилади. Улар таркибига маълумотлар базаси ва дастурий воситалар киради. Билимлар базасини унга қўлланиладиган интерфейсига кўра шартли равишда учга ажратиш мумкин:
Биринчиси - интеллектуал ахборот излаш тизимлари. Бу тизим орқали иш жойидан туриб билимлар базасидан керакли ахборотни излаш ва тармоқ кутубхонасидан фойдаланиш мумкин.
Иккинчиси - ҳисоблаш мантиқий тизимлари. Улар ёрдамида моделларнинг мураккаблигига қарамасдан бошланғич маълумотлар асосида бошқаришнинг илмий масалаларини режалаштириш ва лойиҳалаштириш масалаларини ҳал қилиш мумкин.
Учинчиси - эксперт тизимлар.
Эксперт тизимлар янги турдаги тизим бўлиб, информационизловчи ва автоматик бошқарув тизимлардан сифат жиҳатдан шу билан фарқ қиладики, бундай тизимлар қийматлар (маълумот) билан эмас, билимлар билан ишлайди.