V.Tashkily qism;
a)Salomlashish
b)Yo’qlama
c)Siyosiy daqiqa
VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.
Ishqoriy muhitda oksidlanish qaytarilish reaksiyasini yarim reaksiya usulida tenglashtirishni quyidagi misolda ko‘rib chiqamiz: Mn304 + KCl°3 + KOH ► K2Mn°4 + KCl + H20
Bu tenglamada oksidlovchi kaliy xlorat (KOO3), qaytaruvchi esa marganes qo‘sh oksid (Mn3°4) hisoblanadi.
Yarim reaksiya usulida avval oksidlovchinig ionini (Cl°3-) ko‘rib chiqamiz. Cl°3- ► Cl-
Bu reaksiyada ham kislorod va vodorod atomlarini tenglashtirish uchun eritmada bor bo‘lgan suv molekulalari va gidroksid (OH-) ionlaridat foydalanamiz. Tenglamaning chap tomonida 3 ta kislorod atomi bor. °‘ng tomonida esa kislorod atomi yo‘q. Tenglamadagi kislorod atomlarini tenglashtirib olish uchun, ishqoriy muhitda kislorod kam tomonga gidroksid ioni qo‘shiladi. Gidroksid ionini qo‘shilganda kam tomonga 2 marta ko‘proq kislorod saqlagan gidroksid ionini qo‘shiladi. Ya’ni o‘ng tomonga 6 ta gidroksid ioni qo‘shamiz.
CIO3- ► Cl- + 6OH -
Ishqoriy sharoitda vodorod atomlarini tenglashtirib olish uchun, vodorod yo‘q yoki kamroq bo‘lgan tomonga nechta vodorod atomi qo‘shish kerak bo‘l- sa, shuncha vodorodni o‘zida saqlagan suv molekulalari qo‘shiladi.
ClO3- + 3H2O ► Cl- + 6OH -
Chap tomondagi ionlar zaryadlarining arifmetik yig‘indisi -1 ga, o‘ng tomondagilarniki esa -7 ga teng. Chap tomonga 6 ta elektron qo‘shsak, ikkala tomondagi zaryadlar teng bo‘ladi.
ClO3- + 3H2O +6 e- ► Cl- + 6OH -
Endi qaytaruvchilik xossasiga ega bo‘lgan M^O4 ni o‘zgarishini ko‘rib chiqamiz.
Mn3O4 ► MnO42-
Avval marganes elementining atomlari sonini tenglashtirish uchun o‘ng tomondagi MnO42- ioni oldiga 3 koeffitsiyentini qo‘yamiz:
Mn3O4 ► 3MnO42-
Endi o‘ng tomonda 12 ta kislorod atomi bor, chap tomonda esa 4 ta kislorod atomi bor. Chap tomonda kislorod atomi 8 taga kam bo‘lgani uchun, shu tomonga keragidan ikki marta ko‘proq, ya’ni 16 ta kislorod atomi bor bo‘lgan
ta OH- ionini qo‘shamiz:
Mn3O4 + 16 OH- ^3MnO42-
Endi tenglamada vodorod atomlar sonini tenglashtirish uchun o‘ng tomonga
ta suv molekulasini qo‘shamiz:
Mn3O4 + 16 OH- ►3MnO42- + 8H2O
Chap tomondagi ionlar zaryadlarining arifmetik yig‘indisi -16 ga teng. O‘ng tomondagi zarrachalarni zaryadlarini yig‘indisi esa -6 ga teng. Ikkala tomondagi zaryadlarni tenglashtirish uchun chap tomondan 10 ta elektronni olib tashlasak, ikkala tomonda zaryadlar teng bo‘ladi.
Mn3O4 + 16 OH- - 10 e- ► 3MnO42- + 8H2O
Endi oksidlovchi va qaytaruvchining ionli tenglamalarini birlashtirib, ularni olgan yoki bergan elektronlari sonini tenglashtirish yo‘li bilan bu ion- larni oldiga qo‘yiladigan koeffitsiyentlarni aniqlab olamiz:
+6 e
Cl03- + 3H20 ► Cl- + 60H
Aniqlangan koeffitsiyentlarni tegishli tenglamalarga qo‘yib chiqamiz
Endi oksidlovchi va qaytaruvchining ionli tenglamalarini birlashtirib yozib olamiz.
3Mn304 + 480H- + 5Cl°3- + 15H20 ► 9Мп°42- + 24H20 + 5СГ + 300H-
Reaksiyaning chap va o‘ng tomonlaridagi suv va gidroksid ionlarini qisqartirib olamiz, ya’ni chap tomonda 15 ta, o‘ng tomonda 24 ta suv molekulalari bor ekan. Ularni qisqartirsak, reaksiyaning o‘ng tomonida 9 ta suv molekulasi ortib qoladi. Xuddi shunday gidroksid ionlarini ham qisqartirish natijasida reaksiyaning chap tomonida 18 ta gidroksid ionlari qoladi.
Bu tenglama oksidlanish-qaytarilish reaksiyasining qisqa ionli tenglamasi bo‘ldi. Endi dastlabki reaksiyadan foydalanib, reaksiya tenglamasini yoza- miz. Ion va molekulalarning oldidagi koeffitsiyentlarini esa molekulaning oldiga qo‘yamiz.
3Mn304 + 5KCl°3 + 18K0H ► 9K2Mn°4 + 5KCl + 9H20
Natijada oksidlanish-qaytarilish reaksiyasi tenglashganini ko‘rishimiz mumkin.
VIII.Yangi mavzuni mustahkamlash: Klaster, aqliy hujum usulidan foydalanish.
IX.Uyga vazifa:
Savol va topshiriqlar:
Azot atomi oksidlanish darajasi faqat +5 ga oksidlanganlarni tanlang.
N02 + 02 + NaOH = NaN03 + H20
N02 + H20 = HN03 + NO
N02 + NaOH = NaN03 + NaN02 + H20
N02 + HJ = NO + J2 + H20
N02 = NO + 02
N°2 + °2 + H2O = HN°3
A) 1, 2, 3, 6; B) 2, 6; С) 1, 6; D) 4, 5, 6.
Azot atomining oksidlanish darajasi faqat +2 ga qaytarilganlarini tanlang.
NO2 + H2O = HNO3 + NO
NO2 + HJ = NO + J2 + H2O
NO2 + NaOH = NaNO3 + NaNO2 + H2O
NO2 + H2O + SO2 = H2SO4 + NO
A) 1, 4, 6; B) 2, 5; C) 3, 5, 6; D) 1,3,4, 6.
Quyidagi reaksiyada chap tomon koeffitsiyentlari yig‘indisi nechaga teng? PbO2 + MnSO4 + HNO3 ►HMnO4 + PbSO4 + Pb(NO3)2 + H2O
A) 22; B) 9; C) 21; D) 13.
Quyidagi reaksiyaning o‘ng tomonidagi moddalar koeffitsiyentlar yig‘indisi
nechaga teng? As2S3 + HNO3 >-H3AsO4 + SO2 + NO2 + H2O
A) 23; B) 35; C) 49; D) 58.
Quyidagi reaksiyada barcha koeffitsiyentlar yig’indisi nechaga teng? H2O2 + CrCl3 + KOH ^K2CrO4 + KCl + H2O
A) 13; B) 15; C) 18; D) 31; E) 16.
KMnO4 + H2O2 + KOH ► Ushbu reaksiya chap tomonidagi koeffitsiyentlar yig‘indisini hisoblang.
A) 5; B)10; C)7; D) 6.
61-DARS §. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalarini eritma muhitiga bog‘liqligi
I.Darsning maqsadi:Ta’limiy maqsad: FK1. Kimyoviy jarayon, hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi FK 2. Element va formulalarni kimyoviy tilda ifodalash kompetensiyasi
a)Rivojlantiruvchi maqsad; TK2 Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi — mediamanbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olishni, saralashni, qayta ishlashni, saqlashni, ulardan samarali foydalana olishni, ularning xavfsizligini ta’minlashni, media madaniyatga ega bo‘lish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |