1-bob. Vatanimiz xalqlari eng qadimgi davrda

mil. av. II - 1 asrlarda
Xitoy mamlakatini Markaziy va G'arbiy Osiyo bilan bog'lovchi jahon 
ahamiyatiga ega Buyuk ipak yo‘li o'tadigan bo'ldi. Farg'ona vodiysida 
Ipak yo'li 
ikki tarmoqqa 
bo'lingan. Birinchisi O'zgandan Axsi shahri, 
Qamchiq dovoni orqali (yozda) lloq vohasi va Toshkentga kelgan. Ikkin- 
chisi janubiy tarmoq bo‘lib, O'zgandan 0 ‘sh, Quva, Marg'ilon, Qo'qon 
orqali Xo'jand, Samarqand, Buxoroga o‘tgan. Asosiy karvon yo'llaridan 
tashqari ichki savdo yo'llari harn bo'lgan. Biri Axsidan Koson orqali Chust 
vohasiga o'tgan. Yana biri Pop, Zarkent orqali konchilar qarorgohlariga 
va yaylovlarga borgan. Qurama va Oloy tog'lari qazilma boyliklari va 
Zarafshon daryosi boyliklari tufayli bu yo‘1 tarmog'ini 
«Oltin yo‘1» 
deb 
atashgan. Arxeologlar ibodat tartiblari bilan bog'liq jez milga qo'ndirilgan 
qimmatbaho toshlar qadalgan qush shaklini topganlar. Markaziy Osiyo 
kumushiga ehtiyoj sezgan mamlakatlarga boradigan 
«Kumush yo‘l»
harn bo'lgan. Bu yo‘l Xazarxoqonligi va Bulg'or davlati orqali Kiyev Rusi 
va Yevropa mamlakatlariga borgan. U Buyuk ipak yo'lining shimoliy 
tarmog'i hisoblanib, VI asrdan boshlab ishga tushgan.

---

30
3-BOB. ILK 0 ‘RTA ASRLARDA 0 ‘RTA OSIYODA
IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOT
3.1. YER-SUV MUNOSABATLARI
Dehqonchilikdaai vutuqlar.
Qadimgi Turonda Qang‘ va Kushon 
davlatlari ravnaq topgan davrda yuksalish boshlangandi. Bu o'zgarish- 
lar mamlakat aholisining ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va siyosiy hayotida 
muhim o'zgarishlarga olib keldi. Shaharlar soni ko'paydi, maydonlari 
kengaydi, hunarmandchilik, savdo-sotiq va madaniy hayotning markaziga 
aylandi. Yirik sug‘orish tarmoqlari qazilib, sug'orma dehqonchilik may­
donlari kengaydi. Suv tegirmoni, chig‘ir va charxpalak (charxparrak) kabi 
suv inshootlari kashf etildi. Mazkur inshootlar baland joylarga ham suv 
chiqarish imkonini berdi. Ziroatchilikda g'allakorlik, polizchilik, paxtachilik 
va bog'dorchilik kabi sohalar rivoj topdi.
litimoiv-iqtisodiv munosabatlar.
Shaharlarda aholining gavjumlashu- 
vi, hunarmandchilik, ichki va tashqi savdoning rivojlanishi bilan qishloq 
xo jaligi mahsulotlariga talab ortib bordi. Natijada iqtisodiy hayotda 
xomashyo yetkazib beruvchi qishloqlarning nufuzi ko'tarildi. Birinchidan, 
yerga, ekin maydonlariga bo'lgan munosabat, ularga egalik qilish shakli 
o‘zgara boshladi. Ikkinchidan, o'troq ziroatkor aholi bilan chorvador 
qabilalar o‘rtasidagi aloqalar rivojlandi. Ko'chmanchi va yarim ko'chman- 
chi aholining o'troqlashuvi kuchaydi. Natijada dehqonchilik uchun yaroqli 
obikor yerlarga talab ortib bordi. Qo'riq va bo‘z yerlarga suv chiqarish, 
katta-katta yer maydonlarini o'zlashtirish jadallashdi. Yangi yer maydon- 
larining ma’lum birqismi bu ishlarga bosh-qosh bo'lgan mulkdor tabaqa 
vakillari, qishloq oqsoqollari, urug‘ va qabila boshliqlari qo’liga 
0
‘tadi 
va vorisiy mulkiga aylanadi. Shu tariqa katta yer egaligiga asosiangan