1. Analizatorlarning umumiy tuzilishi va ahamiyati. Analizatorlarning turlari

Gormonlar va stress.
Ichki sekresiya bezlari asab tizimi bilan bir qatorda stress sharoitlarda 
organizmning moslanish reaksiyasini, ya’ni favqulodda yuzaga keluvchi tashqi 
muhitlar ta’siri natijasida yuzaga keluvchi (sovuqqa qotish, muhit haroratini 
ko’tarilishi, jarohatlar, infeksiya, zaharlanish va h.z.) kuchlanishga moslanishini 
ta’minlaydi.
Kanadalik tadqiqotchi G.Selye stress haqidagi ta’limotni fanga kiritdi (ingl. 
stress- kuchlanish). Stress paytida bir qator umumiy moslanish sindromlari deb 
ataladigan moslanish o’zgarishlari yuzaga keladi. Barcha turdagi stresslarga xos 
bo’lgan bunday o’zgarishlar organizmni hayotini saqlab qolish uchun qaratilgandir. 

---

Gipofiz va buyrakusti bezlari po’stloq qatlami ishtirokisiz umumiy adaptatsion 
sindromlarni rivojlanishi mumkin emas. Agar hayvonlarning gipofiz yoki 
buyrakusti bezlari olib tashlansa, favquloddagi qo’zg’atuvchi ta’siri ostida halok 
bo’lishi mumkin.
Adaptasiya sindromni rivojlanishining uch bosqichi farqlanadi:
I-bosqich bezovtalanish reaksiyasi – glyukokortikoid va adrenokortikotrop 
gormonlarining qonga ajralishini tezlashishi bilan birga kechadi, bu esa organizmni 
qo’zg’atuvchilar ta’siriga moslashishini ta’minlaydi;
II-bosqich 
–ta’sirotchilar ta’siriga organizmni chidamliligi ya’ni 
rezistentligini oshiradi – gipofizning oldingi qismini va buyrakusti bezining 
massasini 
ortishi 
(gipertrofiya), 
adrenokortekotrop 
gormoni 
va 
glyukokortikokoidlarni katta miqdordagi sekresiyasi bilan xarakterlanadi, bu esa o’z 
navbatida organizmni noqulay ta’sirotlar ta’siriga chidamliligini rivojlanishini 
ta’minlaydi;
III-bosqich – oriqlab ketish – bezlar yetarli darajadagi himoya gormonlarini 
ishlab chiqaolmasligi bilan xarakterlanadi. Bu esa moslanish jarayonini buzadi va 
organizmni holati yomonlashib uning o’limiga olib kelishi mumkin.
Shunday qilib, favqulodda qo’zg’atuvchilar ta’siriga organizmni moslanishi 
uchun yetarli miqdorda AKTG va glyukokortikoidlarni yetarlicha sekretsiyasini 
talab etadi. Bu gormonlarni Selye moslovchilar deb atadi.
Gipofiz va buyrak usti bezining po’stloq qismini stessorli reaksiyalarga 
qo’shilishi eng avvalo reflektor yo’l bilan gipotalamusning funksional faolligining 
ortishi ishtirokida, (stressorlar, ekstero – va interoreseptorlarga ta’sir etib 
gipotalamusga qator impulslar oqimini yuboradi), asab tizimining simpatik 
bo’limini qo’zg’atilishi orqali va nihoyat bosh miya po’stlog’idan chiquvchi 
impulslar natijasida yuz beradi (ruhiy stress).