1. Analizatorlarning umumiy tuzilishi va ahamiyati. Analizatorlarning turlari

Ichki sekretsiya bezlarining yoshga oid xususiyatlari.
Endokrin bezlar tizimi embrional rivojlanishning boshlang’ich davrlaridan 
boshlaboq o’sayotgan organizmga jiddiy ta’sir ko’rsatadi.
Embrional rivojlanish jarayonlaridan boshlaboq ayrim endokrin bezlar 
faoliyat ko’rsata boshlaydilar. Homilani shakllanishiga ta’sir qiladi (ayrisimon bez, 
epifiz, me’daosti bezining insulyar apparati, buyrak usti bezining po’stloq qismi).
Postnatal davrida endokrin bezlar organizmning fiziologik funksiyalariga 
qo’shilish vaqti turlicha: masalan 1 yoshdan 6-7 yoshgacha qolqonsimon bez, epifiz 
va ayrisimon bez (timus) lar organizmga kuchli ta’sir ko’rsatadi. Bu davrning 
oxirida gipofizning oldingi qismining faolligi tezlashadi, ularning gormonlari 
bolalarning jinsiy yetilishi davrigacha to’g’ri chiziqli o’sishning aniqlovchi asosiy 
omili bo’lib qoladi.
7 yoshdan 15-16 yoshgacha gipofizning funksiyasi keskin tezlashadi, pubertat 
davrida esa jinsiy bezlarning faoliyati aniq namoyon bo’ladi, murakkab 
neyrogormonalli o’zgarishlar yuz beradi: epifizning gipotalamusni tormozlovchi 
ta’siri pasayadi, gipofizdan gonadotrop gormonlarini sekresiyasi tezlashadi, 
buyrakusti bezi po’stlog’idan ikkilamchi jinsiy belgilarni namoyon bo’lishini 
ta’minlovchi androgenlarni ishlab chiqilishi tezlashadi. 
Tayanch-xarakat apparatining ahamiyati va vazifasi. 
Harakat organlari tizimiga suyaklar (skelet), bog’lar, bug’unlar va muskullar 
kiradi. Suyaklar, bog’lar va bug’unlar harakat organlarining passiv elementlari 
hisoblanadi. Harakat apparatining faol qismi bo’lib muskullar hisoblanadi.
Harakat organlari tizimi – yaxlitdir; har bir organ va uning qismlari bir-biri 
bilan uzviy bog’liq holda shakllanadi va faoliyat ko’rsatadi.
Skelet har bir organni va butun tananing tayanchi va himoyachisi bo’lib 
xizmat qiladi, ko’plab suyaklar esa tana va uning qismlari tomonidan bajariladigan 
murakkab harakatlarning kuchli ko’targichi ham hisoblanadi. Muskullar barcha 
suyakli ko’targichlarning harakatini ta’minlaydi. Skelet tananing tuzilish asosini 
tashkil etadi va jiddiy darajada uning o’lchami va shaklini aniqlaydi. Skeletning 
miya qutisi, ko’krak qafasi va chanoq, umurtqa pog’onasi tanasi kabi qismlari, miya, 
o’pka, yurak, ichaklar kabi hayotiy muhim organlarni joylashadigan joyi va 
himoyachisi bo’lib hisoblanadi.
Yaqin vaqtlargacha odamlar organizmidagi skeletning roli, tananing tayanch 
va harakat faoliyatidagi ishtiroki bilan uning funksiyasi chegaralangan deb 
hisoblanardi. Ana shundan «tayanch-harakat apparatlari» degan atama yuzaga 
kelgan. Hozirda skeletni funksiyasi juda keng ekanligi aniqlangan.
Skelet moddalar almashinuvida faol ishtirok etadi, aynan qonning mineral 
tarkibini ma’lum darajada ushlab turilishini ta’minlaydi. Bundan tashqari suyaklar 
tarkibiga kiruvchi qator moddalar (kalsiy, fosfor, limon kislotasi va boshq.) zarur 
bo’lgan paytlarda almashinuv reaksiyalariga yengil qo’shiladi.

---

Ko’pchilik muskullar suyaklarga tutashgan bo’ladi. Muskullar skelet 
suyaklarini harakatga keltiradi va ish bajaradi. Ko’plab muskullar, tana bo’shlig’ini 
o’rab ichki organlarni himoya qiladi.