0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Monopol hokimlikni aniqlash ko‘rsatkichi L — bahoning pirovard xarajatlaridan yuqori bo‘lishini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich 1934-yilda iqtisodchi Abba Lerner tomonidan taklif etilgan:

_L_P-Mc
- P

Bu koeffitsiyent doim 0 va 1 orasida turadi. Takomillashgan raqobat sharoitidagi firma uchun R=MC va L=0 bo‘ladi. Koeffitsiyent (L) qancha kattarsa, monopol hokimlik darajasi ham shuncha yuqorilaydi.

L =

P- Me
P

Yd ^yoki

L =

(P- Me)
P

-1

Ed
Bu koeffitsiyent firmaning mahsulotiga talabning elastikligini (yoki noelastikligini) ham ko‘rsatadi.

bunda, L - Lernerning monopol hokimligi indeksi;

MC - pirovard xarajatlar;

R — monopol baho;

Ed - talabning baho elastikligi.

Bu tenglama bahoning pirovard xarajatlardan yuqoriligini, bahoga % hisobidagi nisbatini, nisbiy (minus) belgi bilan olingan teskari talab elastikligi miqdoriga tengligini koTsatadi.^I

Ed — bu yerda butun bozor talabini emas, shu firmaning talab elastikligi 6,0 bo‘lsa, monopol hokimlik darajasi 0.167 ga teng bo‘lishini ko'rsatadi.

Monopol hokimlikka har bir firma uchun (u juda kichik bo‘lsa ham) talab egri chizig‘ining elastikligi shuncha kam va aksincha.

Haddan ziyod monopol hokimlik yuqori foyda olishga kafolat bermaydi. Foyda o‘rtacha xarajatlarning baho nisbatiga bog‘liq.

Bozorning to‘rtinchi tipi — monopsoniyadir

Monopsoniya. Bu bozorning shunday holatiki, bunda bozorda xaridor bitta, sotuvchilar esa ko‘p bo‘ladi. Xaridorlarning bozordagi yakka hokimligi bahoni xaridor belgilashiga olib keladi.

2. 
   Monopol firmalar xatti-harakatining tahlili
   

Takomillashgan raqobat sharoitidagi ishlab chiqaruvchi barcha mahsulotlarini bir xil bahoda sotadi. Shuning uchun uning pirovard daromadi (MR) shu tovar bahosiga teng. Mahsulotni sotishdan kelgan pirovard daromad - (MR) bo‘yalgan to'rtburchak A da ko‘rsati!gan.