Hotam Umurov adabiyot qoidalari

Oq she’rning asosiy alomati — misralardagi bo‘g‘inlar tartibi (xuddi barmoqdagidek) bir xil bo’ladi, turoqlanishi har xil bo’ladi, o‘zaro qofiyalanmaydi; Usmon Nosirning „Yurak“ she’ri bu yo’lning namunasidir:

Yurak, sensan/mening sozim, 4+4=8

Tilimni nayga/jo‘r etding, 5+3=8

Ko‘zimga oyni/berkitding, 5+3=8

Yurak, sensan/ishqibozim. 4+4=8
Senga tor keldi/bu ko‘krak, 5+3=8

Sevinching toshdi/qirg‘oqdan. 5+3=8

Tilim charchar,/ajab, gohi 4+4=8

Seni tarjima/qilmoqdan. 5+3=8

Sen, ey, sen—/o‘ynoqi dilbar, 3+5=8

Zafardan izla/yoringni. 5+3=8

To’lib qayna,/toshib o‘yna, 4+4=8

Tirikman kuyla/boringni. 5+3=8

Itoat et!/Agar sendan 5+3=8

Vatan rozi/emas bo’lsa, 4+4=8

Yoril, chaqmoqqa/aylan sen, 5+3=8

Yoril! Mayli,/tamom o’lsam. 4+4=8

Sarbast she’r — erkin she’rda bo’lgani kabi qofiyalanishga, oq she’rda bo’lgani kabi misralardagi bo‘g‘inlar sonining teng bo’lishiga asoslanmaydi. U bu „qolip“lardan o‘zini tamoman ozod sanaydi. Ana shunday erkinligi tufayli qalbning sirli mo‘jizalarini judayam oddiy qilib, qanday tug’ilgan bo’lsa xuddi shunday, zo‘riqishsiz, butun borligicha ifoda qiladi: „Qasam“ bu yo’lga isbotdir:

Shavkat Rahmon degan =6

bir o‘jar shoir, =5

bir kuni qaytadan yaraladimi? =9

Hayotim ma’nisin juda ko‘p o‘ylab, =10

sayladim so‘zlarning =6

saralarini. =5

Har bir so‘z =3

yuz so‘zning o‘rnini bosar— =8

Vatan, Xalq, Jasorat, Kurash, Ozodlik. =11

Har bir so‘z etajak yuzta umrimga, …

har biri baxsh etar

ruhimga shodlik.

Hozirlik ko‘rarkan buyuk safarga,

pushtirang pardali minglab darchadan

mo‘ralab o‘tirgan go‘zal so‘zlarni

qoldirib ketaman endi barchaga.

Aslida atirgul bo‘yin taratgan

bu o‘ynoqi so‘zlar menikimasdir.

Menga nonday zarur,

qilichday keskir,

zaharday mard so‘zlar bo’lsayoq basdir.

Sayladim so‘zlarning saralarini,

kurashlar shamoli kirdi nazmimga.

Yurtimni kezaman,

endi har narsa —

egilgan narsalar tegar g‘ashimga.

Endi ishlash kerak bu kengliklarda,

tokim so‘ylamasin yolg‘onni hech kim,

tokim buyuk tog’lar saltanatida

egilgan boshlarni

qilichlar kessin.