Homila qon aylanishi

Sistolik yoki diastolik titrash ko`krak qafasi oldingi devori («mushuk xirillashi»), o`zgargan klapan apparati orqali qon oqimini turbulent oqish effektiga asoslangan bo`lib yurak palpatsiyasida aniqlasa bo`ladi.

Epigastral pulsatsiyani chuqur nafas olish oxirida aniqlash oson( 8-7,a rasm). Sog`lom bolalarda qorin aortasida ko`pincha pulsatsiya aniqlanadi.

Magistral tomirlar palpatsiyasi

Ma`lum bir pulsatsiyani va sistolik titrashni yurak asosida, aortani ko`tariluvchi qismida- 2 qovurg`a to`shdan o`ng tomonda, aorta ravog`ida va o`pka arteriyasi stvolida- 2 qovurg`a to`shdan chapda aniqlashni o`z ichiga oladi (8-7,6 rasm). Normada faqatgina bo`yinturuq o`yig`ida (incisura jugularis) sust pulsatsiya aniqlanadi.

Perefirik arteriyalar palpatsiyasi

Perefirik arteriyalar palpatsiyasida puls inobatga olinadi. Arterial puls qorinchalar sistolasi bilan bog`liq perefirik tomirlar devorini davriy titrashi. Puls ikkala qo`l va oyoqda o`lchanadi va taqqoslanadi. (8-8 rasm). Bir xil ko`rsatkichlarda puls sinhron hisoblanadi.

Perefirik tomirlarda puls pasayishi ularda qon aylanish buzulganligidan dalolat beradi.

2 yoshdan katta bolalarda puls asosan bilak arteriyasida aniqlanadi. Bunda YUQS, ritm, kuchlanishi,to`lishi va puls formasi aniqlanadi ( 8-5 jadval).

Erta yoshlarda bitta nafas harakatiga o`rtacha 3- 3,5 ta kattalarda esa 4 yurak qisqarishi to`g`ri keladi.

Yurak sohasi perkussiyasi

Yurak perkussiyasida aniqlanadi:

Uni o`lchamlari;

Konfiguratsiyasi;

Joylashishi;

Tomirlar chigali kengligi.

To`rt yoshdan katta bolalarda yurak perkussiyasi kattalarnikiday qilinadi (8-9 rasm), erta yoshli bolalarda esa bilvosita perkussiyada faqat bitta perkutor barmoq, bevosita perkussiyada faqat plessimetr barmoq ishlatiladi. Perkussiya tinch holatda bo`lishi kerak.

Bolalarda puls harakteristikasi

Puls xarakteristkasi	Tariflar
Soni (1 min)	Puls soni kamligi bradikardiyadan, tezligi esa —taxikardiyadan dalolat beradi. Puls tezligi bolalarda sutka davomida o`zgaradi.Ko`proq uni ertalab bola uyg`ongandan (vertikal holatga o`tgunicha) aniqlanadi bunday puls bazal puls deyiladi. Sog`lom bolalard puls soni YUQS ga mos keladi. Puls defitsit — puls to`lqinlarini hammasi ham bilak arteriyasiga etib kelmasligi holati.
Ritm	To`g`ri yok noto`g`ri bo`lishi mumkin.normada bolalarda puls labil bo`lishi mumkin,aritmiya ko`pincha nafas bilan bog`liq (nafas chiqarganda puls sekinlashadi) va nafas ushlab turganda yo`qoladi. Nafas aritmiyasi 4-12 yoshlarda maksimal yuzaga keladi
Kuchlanish (perifirik tomirlarga puls to`lqinini bosimiga asoslanadi)	Kuchlanishga qarab AB va arteriya devori tonusi щaqida fikr yuritsa bo`ladi. Normada biroz kam, qattiq kuchlanishli yoki yumshoq kuchlanishsiz puls bo`ladi.
To`lishi	To`lish darajasi sistolik qon otilishiga, umumiy qon miqdoriga va taqsimlanishiga bog`liq . qoniqarli, to`liq va bo`sh puls to`lishlari farqlanadi
O`cham (kuchlanish va to`lish orqali baщo beriladi)	Puls o`lchami- puls to`lqini natijasida arteriya kengayishi arterial bosim amplitudasiga proporsianal. Katta va kichik kursga ajratiladi.
Forma arteriya ichida bosimni tez ko`tarilishi va tushushi bilan harakterlanadi	Tez va sekin pulsga ajratiladi.

Perkussiyada yurakni nisbiy to`mtoqlik chegaralari

Chegaralari	Yosh guruxlari
	2 yoshgacha	2-7 yosh	7—12 yosh
Yuqori	I I qovurg`a (8-11, a rasm)	I I qovurg`a orasi (8-11, b rasm)	III qovurg`a (8-11, v rasm)
O`ng	O`ng parasternal chiziq	O`ng parasternal chiziqdan ichkarida	To`sh o`ng qirrasidan 1sm chiqadi
Chap	O`rta o`mrov chizig`idan 1.5 -2 sm tashqarida	O`rta o`mrov chizig`idan 0,5-1,5 sm tashqarida	O`rta o`mrov chizig`i bo`ylab yoki undan 0,5—1 sm ichkarida

Yurak topografik chegaraliriga to`g`ri keluvchi soha yurak nisbiy to`mtoqligi bo`lib oldingi yuzada aniqlanadi. Yurak chegarasi plessimetr barmoqning tashqi qirrasi bo`ylab, ya`ni aniq tovush tomonga qaranilgan holda belgilanadi (8-10 rasm).

Yurak nisbiy to`mtoqlik o`ng chegarasi yurak o`ng bo`lmasidan, yuqori chegarasi-o`pka arteriyasi konusi va chap bo`lmacha qulog`idan,chap chegarasi – chap qorinchadan hosil bo`lgan( 8-11 rasm, 8-6 jadval).

To`mtoq perkutor tovush yurakni oldingi yuzasi yani o`pka bilan yopilmagan qismida aniqlanadi. Bu soha yurakni absolyut to`mtoqlik sohasi deyiladi.