Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев


Ой - Ернинг табиий йўлдоши



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/286
Sana01.03.2022
Hajmi6,59 Mb.
#476869
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   286
Bog'liq
Умумий геология

Ой - Ернинг табиий йўлдоши 
 
Ой Ер атрофида, агар ҳисоб 
боши юлдуз ойи дейилувчи узоқ 
юлдуз олинса, соат милига тескари йўналишда 27,32 суткада тўлиқ 
айланиб чиқади. Аммо бир вақтнинг ўзида Қуѐш атрофида 
айланувчи Ерга нисбатан айланиш вақти 29,5 суткага тенг. Бу вақт 
ойига тенг, яъни бу вақтда Ой иккита бир хил фазани, масалан, ой 
синодиги деб аталувчи иккита тўлин ой оралиғини ўтайди.
Ой орбитаси – бу кучли чўзилган эллипсдир ва шу туфайли 
Ердан унгача бўлган масофа кучли ўзгаради; перигейда 356 000 км 
дан апогейда 407 000 км гача. Бунинг натижасида Ойнинг ўлчами 
йилнинг фаслларида кўзга турлича кўринади.
Ер ва Ойнинг ўзаро яқинлиги туфайли Ернинг тортиш кучи 
таъсирида ўз ўқи атрофида 27,32 суткада бир марта айланади ва шу 
туфайли у бизга ҳар доим ўзининг бир томони билан бурилган 
бўлади.
Бизнинг йўлдош - 3476 км диаметрли тошли объект бўлиб, Ер 
диаметрининг чорагига тенг.
Ойнинг сирти ер саҳроларини эслатади ва чанг қатлами билан 
қопланган. Унинг сирти жуда нотекис бўлиб, бир қанча тоғ 
тизмаларига, кўплаб нишаб жарликларга ва кратерларга эга (7-
расм). Улар Ой сиртига метеоритларнинг урулиши натижасида 
вужудга келган.
Ойнинг сирти морфологик томондан денгиз ва материкларга 
бўлинган.
Денгизлар - бу текис тубга эга бўлган чуқурликлар бўлиб, 
уларнинг туби ―денгиз сатҳи‖ бўлмаганлиги учун ҳисоб боши 
қилиб олинган. Бу структураларнинг кўпчилиги Ерга қараган 
6-расм. Ернинг кўриниши. 


23 
томонида жойлашган. Ой денгизларида кратерлар кам ва улар 
текисдек кўринади. Бундан ташқари, улар қуѐш нурини ѐмон 
қайтаради ва шунинг учун ҳам қоранғи зоналардек туюлади. 
Денгизларнинг келиб чиқиши бошқа ой структураларига нисбатан 
ѐш (3,8-3,3 млрд. йил илгари) ва уларнинг сирти вулкан лавадан 
таркиб топган.
Материклар - бу ўртача ой 
юзаси 
сатҳидан 
баландда 
жойлашган ҳудудлардир. Одатда 
улар денгизларга нисбатан анча 
яхши 
ѐритилган 
ва 
турли 
ўлчамдаги 
кратерлар 
билан 
қопланган. 
Кратерлар 
кўп 
ҳолларда 
бир-бирига 
устама 
тушиб, янги геологик ҳосилалар 
эскиларини қоплаб қолган. Шу 
орқали стратиграфия ѐрдамида 
юзасидаги 
турли 
зоналарнинг 
пайдо бўлишидаги кетма-кетлик 
аниқланган.
Ой сиртида узунлиги 6 км гача борадиган бирқанча тоғ 
тизмалари мавжуд. Улар тенг тақсимланмаган: асосан думалоқ 
денгизларни ўраб туради, уларнинг энг йириги Шимолий қутбда 
жойлашган.
Фазогирлар томонидан олинган маълумотларга кўра денгиз 
яқинида йиғилган тоғ жинслари асосан базальтли таркибга эга. 
Ерда бундай тоғ жинслари вулканизм вилоятларида ривожланган. 
Ойнинг бутун тарихидаги вулкан фаолияти кейинги назарияларга 
асосан унча кучли кечмаган.

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   286




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish