Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

50- расм. Флексура элементлари.

---

145 
брекчияларнинг ҳаракатдаги блоклар орасида майдаланиб эзилиши 
ва зичлашиши оқибатида 
милонитлар
ҳосил бўлади. 
Тектоник брекчиялар катта бўшлиқ ҳажмига эга бўлганлиги 
учун кўп ҳолларда уларнинг ичига гидротермал эритмалар кириб, 
томирли ва маъданли минерал ѐтқизиқлар ҳосил қилади. Шунинг-
дек тектоник брекчиялар орасида ерости сувлари, газ ва нефт 
маҳсулотлри тўпланиши мумкин. 
Узилма структурада кўтарилган блок ѐки ѐтган қанот, чўккан 
блок ѐки осма қанот, сурилиш юзаси, сурилиш юзасининг ѐтиш 
бурчаги, сурилиш амплитудаси каби элементлар ажратилади
Узилмали структуралар ўзининг хима-хиллиги билан ажралиб 
туради ва блокларнинг сурилиш юзаси йўналиш чизиғи бўйича 
(горизонтал), сурилиш юзасининг ѐтиш чизиғи бўйча (вертикал) ва 
уларнинг ҳар иккисига ҳам маълум бурчак остида (диагонал) 
ҳаракатланиши орқали бир-биридан фарқланади. Булардан ташқари 
блокларнинг сурилиш юзасига перпендикуляр йўналишдаги 
харакати, сурилиш юзасининг ѐтиш бурчаги, унинг ѐтиш томони ва 
бошқа хусусиятлари ҳам ҳисобга олинади. Улар орқали узилмали 
структуралар узилма, аксузилма, силжима, устсурилма, қоплама ва 
очилма сингари турларга ажратилади. 
Узилмали 
структура-
ларнинг 
бундай 
хилма-
хиллиги 
тоғ 
жинсларига 
таъсир 
қилувчи 
тектоник 
кучларнинг ҳаракат йўналиши 
ва улар орасидаги муносабатга 
боғлиқ. 
Тектоник 
кучлар 
ҳаракат йўналишига қараб 
сиқувчи, чўзувчи ва жуфт 
кучларга бўлинади
Сиқувчи тектоник кучлар 
бир-бирига қарши йўналишдаги ҳаракати туфайли тоғ жинсларида 
бурмали структуралардан ташқари
аксузилма, устсурилма 
ва
 
қоплама
сингари узилмали структураларнинг пайдо бўлишига олиб 
келади. 
Чўзувчи тектоник кучлар қарама-қарши томонга йўналган 
бўлиб, уларнинг таъсирида асосан узилма (51-расм)
, очилма 
ва
 
рифт
структуралари вужудга келади