Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

51
-
расм. Узилма структуранинг 
кўриниши.

---

146 
Паракучлар эса, сиқувчи тектоник кучлар сингари бир-бирига 
қарши йўналишда ҳаракат қилсада, лекин улар ўзаро параллел 
бўлади. Бу кучлар таъсирида 
силжима
структуралар ҳосил бўлади 
(52-расм). 
Тектоник қопламалар ѐки 
шаряжлар 
тоғ 
жинслари 
блокларининг қиялиги кичик, 
горизонтал ва тўлқинсимон 
сурилиш юзалари бўйлаб ўнлаб 
ва 
юзлаб 
километрларга 
сурилганлиги билан ажралиб 
туради. 
Қоплама 
структура 
тагидаги 
сурилмаган 
тоғ 
жинслари 
блоки 
автохтон
, 
катта масофага сурилган ва қоплама структурани ташкил қилувчи 
жинслар 
аллохтон
деб юритилади. Аллохтоннинг олдинги қисми 
емирилиши мумкин. Унинг емирилишидан сақланиб қолган 
фрагментлари 
теконик қолдиқ
деб, аллохтоннинг емирилиб 
ювилиши натижасида автохтоннинг очилиб қолган жойлари 
тектоник шоғноқ 
ѐки
туйнук
деб ва аллохтоннинг олдинги қисми 
шаръяж фронти
деб юритилади. 
Агар 
узилма 
қанотлари битта ѐриқ 
орқали кўчса 
оддий 
узилма 
ҳосил бўлади. 
Мураккаб 
узилмалар 
ҳам учрайди. Иккита 
параллел 
ѐриқлар 
билан 
чегараланган 
жой 
чўккан 
бўлса 
грабен 
дейилади. Агар 
иккита параллел ѐриқ-
лар билан чегаралан-
ган жой кўтарилган 
бўлса 
горст 
дейилади (53-расм).
Оддий грабен 
иккита узилма 
билан чегараланди.
Юқорида кўриб ўтилган структураларнинг геологик қидирув 
ишларида аҳамияти катта. Улар турли маъданларга бой 
гидротермал эритмаларнинг ҳаракатланиши учун энг қулай