Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

43-расм. Чўзувчи куч таъсирида резина тасма 
ва пластилин парчаси чўзилади, қоғоз варағи 
эса йиртилади.

---

140 
7.3. Тектоник структуралар 
 
Тектоник ҳаракатлар туфайли 
бурмали ва узилмали 
структуралар ҳосил бўлади. 
Бурмали структуралар ва уларнинг элементлари
. 
Бурма
деб 
тектоник ва бошқа ташқи кучлар таъсирида чўкинди, вулканоген 
ва метаморфик жинслар қатламларининг пластик деформацияси 
туфайли 
тўлқинсимон 
букланишига 
айтилади. 
Бурмали 
структуралар орасида уларнинг иккита асосий тури: антиклинал ва 
синклинал структуралар ажратилади. 
Антиклинал бурма морфологик томондан қавариқ структура 
бўлиб, унинг ядросида қари жинслар очилиб ѐтган бўлади, 
қанотларини эса ѐш жинслар ташкил этади (44-расм).
Синклинал 
бурма 
антиклинал 
бурманинг 
акси бўлиб, морфологик 
томондан ботиқ струк-
тура ва унинг мулдасида 
ѐш жинслар, қанотларида 
эса 
қари 
жинслар 
ривожланган бўлади.
Бурмалар ер пўс-
тида ҳар қандай ҳолатда 
ѐтиши мумкин. 
Улар 
қандай ҳолатда ѐтишидан қатъий назар маълум бир морфологик 
элементлардан иборат бўлади. Табиий ҳолда ер юзасида 
ювилишдан тўла сақланган бурмалар камдан-кам учрайди. Бурма 
элементлари ҳолатини таҳлил қилиш орқали уларнинг умумий 
шаклини тиклаш мумкин.
Бурмали структураларнинг ўлчами ва тартиби ҳар хил бўлиб, 
кўп ҳолларда йирик биринчи тартибдагилари майда бурмалардан 
тузилган бўлади. Бурмалар ер юзасида алоҳида-алоҳида ѐки катта 
гуруҳлардан иборат бўлиши мумкин. Кейинги ҳолда улар бурмали 
ўлкаларни ташкил қилади. 
Ҳар бир бурма маълум элементлардан ташкил топган бўлади. 
Бурмаларда қатламларнинг букланиш жойи бурма 
қулфи 
ѐки
 
ядроси
дейилади. Бурмаларнинг қулфига туташган қисмлари бурма 
қанотлари
дейилади ва улар қарама қарши томонга моноклинал