Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

Органик дунѐси.
Венд даврида скелетсиз кўп ҳужайрали ор-
ганизмлар гуркираб ривожланган. Венд биотаси олдинги органик 
дунѐ вакилларидан ҳам, кембрий даври вакилларидан ҳам кескин 
фарқ қилади. Кембрий биотаси кўп сонли ва таксономик томондан 
хилма-хил бўлган минерал скелетсиз кўп ҳужайрали ҳайвонларнинг 
қўққисдан пайдо бўлганлиги билан характерланади. Фақат 
венднинг охиридагина тубуляр хитиноидли ѐки минерал скелетли 
майда шаклларгина пайдо бўлган. 
Скелетсиз ҳайвонларнинг жуда яхши сақланганлиги ва 
кўплиги ҳали озуқа занжирининг оддий ва қисқа бўлганлигидан 
далолат беради. Чунки венд денгизларининг тубида тўпланган 
чўкиндилар суст биологик қайта ишланган. 
Венд фаунасининг ўзига хос хусусияти бўлиб гигантизм сана-
лади. Диаметри 0,5 м дан ортиқ бўлган медузоидлар, ўлчами 1 м га 
борувчи дикинсонийларнинг тамғалари кўплаб учрайди. Венд 
ҳайвонларининг 
гигантизми 
уларнинг 
эволюциясидаги 
филогенетик тупик ҳақида далолат беради деб тахмин қилинади. 

---

376 
Айнан шунинг учун кўп ҳолларда кембрий организмлари орасида 
венд ҳайвонларининг бевосита авлодларини кўрсатиб бўлмайди. 
Вендда гигант ҳайвонлар қаторида майда скелетсиз шакллар ҳам 
яшаган. Эҳтимол, уларнинг авлодлари кембрийнинг бошларида 
скелетсиз умуртқасизларнинг гуркираб ривожланишига олиб 
келган. 
Венд фаунаси учун рифейдагига нисбатан анча турли-туман-
лик хос. Аммо турларнинг гуруҳи кўп бўлмаган. Венд фаунаси-
нинг қўққисдан пайдо бўлиши, эҳтимол, ташқи муҳитнинг 
ўзгариши - лапланд глобал музланиши ва ундан кейинги 
иқлимнинг илиб кетиши ҳамда яққол ифодаланган трансгрессия ва 
атмосфера газ таркибининг ўзгариши билан боғлиқ бўлган. 
Венд ҳайвонларнинг энг характерли шакллари беломор кес-
масида учрайди (193-расм).