Hol, uning turlari

Savol va topshiriqlar:

1. Qanday birliklar gap bo‘laklari bilan bog’lanmaydi?

2. Undalmaning ta’rifini ayting va misol keltiring..
3. Undalma qaysi shaxslarga qaratilgan bo‘ladi?
4. Yig’iq undalma haqida gapiring va misol keltiring..
5. Yoyiq undalma haqida gapiring va misol keltiring..
6. Undalmalar qanday so‘zlar bilan ifodalanadi?.


14-AMALIY MASHG‘ULOT
KIRISH SO‘Z, KIRISH BIRIKMA VA KIRITMA GAPLAR, ULARNING BOSHQA GAP BO‘LAKLARI BILAN GRAMMATIK BOG‘LANMASLIK VA O‘ZIGA XOS OHANG XUSUSIYATLARI
Reja:

1. 
   Kirish so‘z, kirish birikma va kiritma gaplar.
   
2. 
   Ularda tinish belgilarining ishlatilishi.
   

So‘zlovchi o‘z fikrini bayon qilish jarayonida ba’zan gapdagi fikrga turli munosabatini ishonch, gumon, taxmin, ishonchsizlik kabi turli modal ma’nolarni qo‘shib ifodalaydi.
Bunday vazifada ayrim so‘zlar, so‘z birikmalari kela oladi.
Bular quyidagi modal ma’nolarni ifodalashi mumkin:
– tasdiq, ishonch ma’nolarini bildiradi: albatta, haqiqatan, darhaqiqat kabi.
– gumon ma’nosini bildiradi: ehtimol, chamasi, balki kabi.
– shodlik, xursandchilik ma’nosini bildiradi: xayriyat, shukurki, nihoyat, baxtimga kabi.
- afsuslanısh ma’nosini bildiradi: afsus, attang, essiz kabi
- taajjub ma’nosini bildiradi: hayhot, ajabo, voajab kabi.
- fikrning kimga qarashliligini bildiradi: menimcha, uning aytishicha kabi.
- fikr tartibini bildiradi: birinchidan, ikkinchidan, uchinchidan kabi.
- fikrni xulosalash ma’nosini bildiradi: demak, xulosa qilib aytganda kabi.
Modal so‘zlar, sifat, son, ot, undovlar, kirish qurilma vazifasida keladi.
Bunday so‘zlar ikki xil vazifada ishlatiladi:
1) faqat kirish qurilma vazifasida qo‘llanadi: albatta, balki, attang, afsus, birinchidan, demak kabi.
2) ham kirish qurilma, ham gap bo‘lagi bo‘la oladi: to‘gri, rost kabi.
Kirish qurilmalar tuzilishiga ko‘ra sodda va birikmali holda qo‘llanadi.
Sodda kirish qurilmalar bir so‘zdan tuzilgan bo‘ladi. Albatta, chamasi, ehtimol, shubhasiz kabi.
Birikmali kirish qurilmalar birdan ortiq so‘zlardan tashkil topgan bo‘ladi: uning aytishicha, mening fikrimcha, qisqasini aytganda kabi.