Hocn, hscn,H2CO3

Fazoviy izomeriya; 1) geometrik shakli bilan farq qiladi.

1. 
   sis - o’rinbosarlar bir tarafda bo’ladi.
   
2. 
   trans – o’rinbosarlar qarama-qarshi tarafda bo’ladi.
   

2) Optik izomeriya. Optik izomeriyada bitta uglerod atomi to’rt xil funksional guruh bilan bo’glanadi.

Organik birikmalarning formullalarini tuzilishi.

Organik kimyoda organik modda molekulasida atomlarning fazoviy joylanishini ifodalovchi struktura formulalardan keng foydalaniladi.Struktura formulalarda kovalent boglanish chiziqchalar orqali belgilanadi.tuzilish formulalarni empirik. Elektron, tuzilish formulalardan foydalaniladi.
Empirik formula; molekula tarkibidagi atomlar o’zaro butun sonlar nisbatda bo’ladi. ^{M; C}3^H8, ^C4^H10, ^C5^H12
Elektron formula; molekuladagi atomlar orasida hosil bo’lgan kimyoviy bog’ni elektronlar bilan ifodalanishi.
Tuzilish formula; molekula tarkibidagi atomlar orasidagi kimyoviy bog’lanishni chiziqchalar orqali ifodalanishi.
Hozirgi kunda tuzilish formulalarini qisqartirib yozish qulay bo’lib kelmoqda
^{Butan - C}4^H10 ^CH3 ^{– CH}2 ^{– CH}2 ^{– CH}3 ^{Penten - C}5^H10 ^CH3 ^{– CH}2 ^{– CH}2 ^{– CH = CH}2
Organik birikmalarda uglerod atomining oksidlanish darajasi u hosil qiladigan kimyoviy bog’lanishlar soniga hamma vaqt teng bo’lavermaydi. Yani shu valentligiga teng bo’lavermaydi. Malumki uglerod organik birikmalarda -4 dan 0 va +4 gacha bo’lishi mumkin.
^{M; CH}4 ^{da -4 ga teng; C}2^H6 ^{da -3 gateng; C}2^H4 ^{da -2 ga teng; C}2^H2 ^{da -1 ga teng.
HCHO-da 0 ga teng; CH}3^{CHO da +1 ga teng; CHCl}3 ^{da +2 ga teng; R-COOH da +3 ga teng; CCl}4 ^{da +4 ga teng.}
Organik kimyoda oksidlanish darajasi o’rniga valentlik tushunchasini qo’llaniladi.organik birikmalarda uglerog atomlari hamma vaqt to’rt valentli bo’ladi.

Organik birikmalar nomenklaturasi.

Organik birikmalarni uch xil nomenklatura bilan nomlanadi.

1. 
   Tarixi (trivial) 2)Ratsional 3)Xalqaro ( Jeneva, IYPAK, sistematik.)
   
   1. 
      tarixiy nomenklatura. Organik birikmalarni olinishi, rangi, boshqa xossalariga ko’ra nomlanadi.
      

M; Chumoli kislota - chumolidan olingan; Sirka kislota – sirkadan olinga

2. 
   ratsional nomenklatura. XIX-asrdan boshlab organik moddalarni ratsional nomlash (lotincha “ratio” fikrlash degani) nomenklatura qo’llanilgan. Ratsional nomenklatura bo’yicha nomlashda organik moddalani biror bir qismi o’zak qilib olinadi va uni gomologlari uning hosilalari deb qaralib nomlanadi.
   

M; alkanlar metanni xosilalari deb qarash mumkin.
^{H CH}3
| |
^CH3 ^{– C – CH}2 ^{– CH}3 ^{- dimetiletilmetan CH}3 ^{– C – CH}3 ^{tetrametilmetan}
| |
^CH3 ^CH3
Ratsional nomenklaturada organik birikmaning necha xil radikallardan tuzilganligi aniqlanadi. Ammo gomologik qatorda uglerod atomlari soni ortishi bilan izomerlar sonining ortishi ularni ratsional nomenklatura bilan atashni murakkablashtiradi.
Shuning uchun 1892-yil Jeneva Xalqaro kimyogarlar kongressida yangi nomenklatura qabul qilingan.

3. 
   Sistematik nomenklatura. 1960-yilda IUPAC ( International of pure Applied Chemistry)
   

– IYPAK (Sofa va Amaliy kimyo Xalqaro ittifoqi) komissiyasi tomonidan ishlab chiqilgan yangi nomenklatura elon qilingan.Bu nomenklatura Jeneva nomenklaturasini yangi tartibga solingan va ayrim tuzatishlar hamda qo’shimchalar kiritilgan shakldagi varianti hisoblanadi. Bu nomenklatura sistematik nomenklatura nomini olgan.Sistematik nomenklaturani nomlashda qoidalari bor.

1. 
   eng uzun va ko’p tarmoqlangan uglerod zanjiri asos qilib olinadi.
   
2. 
   tarmoqlangan zanjir uglerod zanjirining qaysi uchiga yaqin tursa o’sha tarafdan boshlab raqamlanadi.
   
3. 
   Agar radikallar bir xil bo’lib zanjirning ikkala uchiga teng yaqin bo’lsa unda sodda radikal tarafdan boshlab raqamlanadi.
   
4. 
   nechanchi ugleroddda qanday radikallar turganini raqam bilan ko’rsatib, radikal nomi va undan keyin uzun zanjir qaysi uglevodorodga mos kelsa nomi aytiladi.
   

M; 1 2 3
^CH3 ^{– CH –CH}3 ^{- 2-metil propan}
| ^CH3
Bir xil radikallar soni yunon tilidagi sonlar bilan ko’rsatiladi. (“di” – 2, “tri” – 3, “tetra” – 4, “penta”

• 
  5, “geksa” - 6 va hokazo).
  

^{M; CH}3 ^{– CH – CH – CH}3
| | 2,3-di metilpentan. ^CH3 ^C2^H5

5. 
   agar zanjirda funksional guruh bo’lsa raqamlash funksional guruh tomondan boshlab raqamlanadi va funksional guruh ohirida raqam bilan ko’rsatiladi.
   

M; 1 2 3 4 ^CH3 ^{– CH – CH – CH}3
| | 3-metil butanol-2 ^{OH CH}3

6. 
   Agar funksional guruh ikkitadan ko’p bo’lsa asosiy funksional guruh asosiy zanjir deb qarab radikal nomi keyin qo’shimcha funksional guruh nomi va asosiy zanjir aytiladi.
   

8 7 6 5 4 3 2 1
^{b) CH}3 ^{– CH}2 ^{– CH – CH}2 ^{– CH – CH – CH}2 ^{– COOH 3,4-dimetil 6-oksi oktan kislota}
| | |
^{OH CH}3 ^CH3

Organik birikmalarda funksional guruhlar

Funksional guruhlar	Old qo’shimcha(prefiks)	Keyingi qo’shimcha (suffiks)
-COOH	Karboksi 5 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH^–^CH2 ^–^CH^–^COOH | | ^СOOH CH3 4-karboksi,2-metil pentan kislota	Karbon kislota 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH2 ^–^CH –^COOH | ^CH3 2-metil butan kislota
-OH	Oksi 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH^–CH –^COOH | | ^OH CH3 ^3-oksi 2-metilbutankislota	-ol (spirt) 1 2 3 4 ^CH3 ^–^CH^–^CH^–^CH3 | | ^OH^CH3 ^3-metilbutanol-2
-CHO	Okso,aldo 5 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH –^CH2 ^–^CH^–^CH2^OH | | ^СHO CH3 4-aldo 2-metilpentanol-2	-al 5 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^CHO pentanal
^-NH2	Amino 3 2 1 ^CH3 ^–^CH –^COOH | ^NH2 ^2-aminopropan^kislota	-amin ^CH3 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^NH2 Butil amin yoki birlamchi amin
-CN	Siano 4 3 2 1 ^CH3 ^–^CH^–CH –^CH2^OH | | ^CN^CH3 ^3-siano^2-metilbutanol- 1	-nitril ^CH3 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^CH2 ^–^СN Butil nitril yoki birlamchi butil nitril